92
baar te wezen: de configuratie van het net was voorbeeldig slecht,
de punten niet vastgelegd, de meetboekjes onduidelijk, de waar
nemingen van zeer ongelijke tvaarde. De triangulatie na 1825 was
buitengewoon onnauwkeurig 1). De basis van Braak, door S chu
rn a c h e r in tegenwoordigheid van Gauss gemeten en door den
laatste als uiterst nauwkeurig geroemd, is gebleken V20000 ^ou^- wezen-
Desniettegenstaande dagteekent van de Hannoveraansche graad
meting een nieuw tijdperk in de ontwikkeling der geodesie. Gauss
kwam op in 1821 het denkbeeld van den heliotroop2) en in 1821,
1823 en 1828 verschenen de drie deelen der Theoria Combinationis
observationum erroribus minimis obnoxiae 3) (theorie van de combinatie
De Landesaufnahme heeft altijd met groote pieteit en terughouding over
de metingen van Gauss gesproken, maar tusschen de regels door leest men
onbepaalde afkeuring (Z f. V. 1885 s. 114, 129, 152/4, 171, 179, 183, 203,
206, 228, 240, enz.) Zelfs de primaire driehoeken van Gauss heeft men
niet willen of durven publiceeren. Een geheel nieuwe triangulatie van Han
nover, waar de Nederlandsche van Prof. S c h 01 s bij zal aansluiten, is
reeds voltooid. Zie ook jrg. V, blz. 241 noot.
2) Opmerkelijk blijft het, dat Gauss zelf er niet in slaagde om aan dit
instrument een eenvoudige inrichting te geven. Zoodra Bertram, Rep-
sold en Struve er zich mede bezig hielden, ontstonden de tegenwoordige
praktische werktuigjes. Op de tentoonstelling van Nov. 1889 was de helio-
staat van 's Gravesande ingezonden (zie jrg. VI, blz. 42). Het is daarom
niet overbodig op te merken, dat dit instrument reeds vóór 's Gravesande
bekend was, onbruikbaar zou wezen bij geodesische metingen en niets gemeen
heeft met het denkbeeld van Gauss.
3) Gauss moest tegen zijn zin (zie Briefwechsel mit Schumacher IV s.
437) deze verhandelingen in de latijnsche taal schrijven, maar zij zijn ver
taald: in 1855 in het Fransch door Bertrand en in 1887 in het Duitsch
door B r s c h und Simon. Aan deze laatste ontbreken de hoog noodige
aanteekeningen, toelichtingen en figuren. Gauss besteedde zeer veel moeite
aan den wetenschappelijken vorm zijne verhandelingen en was zeer boos op
B e s s e 1 toen deze hem aanraadde om liever meer uit den schat zijner
geniale denkbeelden mede te deelen al moest de vorm er onder lijden.
Gauss schreef slechts voor geleerdenhij meende dat men de wetenschap
niet moest verlagen door ze onder ieders bereik te brengen, en hij is dan ook zeer
moeielijk te begrijpen. CuriosumGaus dacht dat een man van Kr.'s rang
het predicaat von (in het latijn dé) toekwam, en daarom vindt men in
duitsche werken onzen landgenoot meermalen de Krayenhoff" genoemd.
