95
1823)". Hij grondt dit oordeel op de „ungeheure" veranderingen
in de hoeken, die bij de vereffening van het net door Kr. zijn
aangebracht, b. v. te Leer, Pilsum en Onstwedde. Tusschen Bent-
heim en Duinkerken zijn deze veranderingen kleiner, maar stijgen
toch te Lemerlerberg tot 2",9. Alzoo besluit Gauss: Kr. heeft
niet op een goede manier vereffend, of de hoeken van tableau I zijn
„parteiisch gewahlt,'' „Das vorige unter uns." Herhaaldelijk schreef
Gauss aan Schumacher (3 Maart 1824) en Bessel(12
Maart 1826): „Krayenhoffs südlichere Messungen sind besser
und eine Verbindung meiner Dreiecke über das Osnabrüksche nach
Bentheim würde ohne Zweifel zuverlassigere Resultate geben können."
Gauss had echter tot die laatste metingen geen lust.
Ik geloofdat de volgende gebeurtenis tot de weinig nobele
handelwijze van Gauss heeft bijgedragen. In de Correspondance
Astronomique de Zach, 1824 t. x p. 164 had een ongenoemde het
volgende gezegd:
„Les points trigonometriques entre Hamburg et Celle sont trés mal choisis,
quoiqu il faille convenir que ce terrain est trés chicaneur. On aurait du
ériger des tours d'observa'cion. Selon mon avis la triangulation du général
Krayenhoff me semble sous tous les rapports la plus parfaite: les trian
gles sont la plupart équilateraux, ni trop grands ni trop petits, et forment
un réseau parfaitement polygonique, qui s'étend sur tout le pays; toutes les
autres opérations que je connais manquent de cette polygonalitèet par
conséquent d'un controle indispensable."
Dit oordeel over Gauss meting stemt geheel overeen met dat
der preusische Landesaufnahme (S c h r e i b e r, G a e d e). Waar
schijnlijk gevoelde Gauss zelf de juistheid er van, maar daarom
was hij dubbel gepiqueerd. Aan B e s s e 1 schrijft hij (15 Jan. 1825):
„Ich kann mich unmöglich entschliessen mich einen solchen arro
ganten Menschen gegenüber zu stellen, dessen ganze Weisheit darin
zu bestehen scheint, den Werth eines Dreieckssystem nach den
Vorkommen von spitzen Winkeln zu beurtheilen." Ja, schrijft
B e s s e 1 terug, maar als Gij niet antwoordt zullen anderen denken,
dat de opmerking juist is. En nu, in plaats van flink weg zijn
eigen meting te verdedigen, maakt Gauss indirect of in ver
trouwelijke stukken het werk van K r a y e n h o ff verdacht. Hij
bestudeert het Précis historique en zoekt de beide veelhoeken uit,
