127
eenige jaren bezig zou houden". Men verwachtte dus van eene ver
effening volgens de methode der kl. Qu. aanmerkelijk juistere uit
komsten, dan die in tableau III van Kr. staan. De veranderingen
in de hoeken van tableau I aan te brengen, zouden zeker belangrijk
kleiner zijn dan bij Kr., maar voor de hoeken A toch niet dikwijls
1" er van verschillen. En het is de vraag of de daarmede berekende
zijden werkelijk juister zouden wezen.
De methode der kl. Qu. is geen toovermiddel (zie Z. f. V. 1875
s. 196). Jordan (Handbuch 1878, II s. 263) oordeelt voor graad-
metingsdoeleinden eene aansluiting volgens „rohester Empirie" vol
doende. Ook H e 1 m e r t verwacht geen wonderen van de m. d.
kl. Qu. Waar men oude waarnemingen geheel onverwerkt vond, gelijk
in Beieren en Engeland, is deze methode zeker te verkiezen boven
elke andere. Wanneer echter reeds eene zorgvuldige vereffening
heeft plaats gehad, zou de winst in den regel zeer klein zijn, gelijk
B e s s e 1 bij de graadmeting van Barcelona tot Formentera onder
vonden heeft.
Elke verandering in de uitkomsten van zvaarnemingen, die niet uit
fouten van het instrument, uit de wijze van waarnemen enz. wordt
afgeleidis willekeurig. De methode der kleinste quadraten is een
reglement voor die willekeur. Dit reglement is noodig om knoeien
te voorkomenaanbevelingswaardig omdat het dikwijls tot verande
ringen in de richting der waarheid voertverwerpelijk zoodra er
groote constante fouten aanwezig zijn; bedriegelijk wanneer de waar
schijnlijke fout als maat voor de bereikte nauwkeurigheid wordt
beschouwd. De uitstekendste waarnemers hebben over deze laatste
opvatting altijd de schouders opgehaald, (zie blz. 114).
En wij moeten niet vergeten, dat de lengten der zijden het eind
doel eener triangulatie zijn, en de hoeken slechts een onontbeerlijk
hulpmiddel.1) Terecht zei Delambre (Base III p. 181): »on
n'observe les angles que pour avoir les cótés, et quand ceux-ci sont
d'une exactitude sufhssante qu'importent les erreurs des angles".
Het schijnt wel, dat Gauss, Bessel, Baeyer deze stelling
omkeerdenzij hebben gestreefd naar en geroemd op een kleine
Alleen voor het vergelijken van azimuts zijn de hoeken direct noodig.
Maar dit is het minst belangrijke doel eener graadmeting.
