REGELING DER LANDRENTE OP JAVA EN MADOERA.
Daartoe aangespoord door de op ervaring en gezette studie berustende
overtuiging, dat door eene vaste en deugdelijke regeling der landrente vele
gewichtige en rechtmatige grieven der bevolking van Java zouden worden
weggenomen en bij den inlander rust en meer tevredenheid met- en ver
trouwen in het Nederlandsch Bestuur zouden ontstaan, terwijl die daad van
rechtvaardigheid kan worden verricht zonder groote financiëele opofferingen
of althans met ruim équivalent daarvoor, publiceerde ik in de Juli-afl. van
1889 van het Tijdschrift voor Landbouw en Nijverheid, uitgegeven te Ba
tavia, een opstel getiteld»De Landrente in verband met het Kadaster" J).
Met dit artikel werd in de eerste plaats beoogd, bevordelijk te zijn aan
de spoedige oplossing van een der gewichtigste, het oudste en wellicht het
meest urgente der vraagstukken die in Nederlandsch-Indië op afdoening
wachten, en de overtuiging te vestigen, dat de definitieve oplossing van het
landrente-vraagstuk, gegrond op positieve en blijvende gegevens, niet langer
mag worden uitgesteld.
Dit doel heb ik getracht te bereiken:
1°. door in het licht te stellen, dat de landrente, voor 4/5 der bevolking
van Java, voortdurend de grootste bron harer zorgen vormt, en het volk
dus aanspraak mag maken op gelijke verdeeling van den zwaren last, dien
het te dragen heeft; dat deze belasting echter zeer onregelmatig, bijna
willekeurig, geheven wordt, zoodat, bij gelijke draagkracht, de eene désa
niet zeldzaam tot het dubbele betaalt van de andere; terwijl die verschillen
nog veel grootere afmetingen aannemen door ongelijke verdeeling der land
rente tusschen de belastingschuldigen binnen eenzelfde désagebied;
2°. door de gebreken aan te wijzen, die de vroegere en tegenwoordige
landrenteregelingen, of liever de onregelmatige stelsels van landrenteheffing,
aankleven, en aan te toonen, dat al de uitgebreide onderzoekingen en tijd
en geldroovende verzamelingen van gegevens tot geen resultaat geleid hebben
of leiden konden; dat men, ofschoon den koninklijken weg kennende, dezen
nooit is opgegaan, maar om allerlei redenen liever langs omwegen naar een
palliatief heeft gezocht; dat dit zoeken en tasten echter niets heeft kunnen
opleveren dan deels een stapel papier gevuld met waardelooze cijfers en deels
op zich zelf staande gegevens die niet verwerkt zijn en meestal ook niet
omgezet kunnen worden in resultaten waarmede men zelfs tijdelijk geholpen
1) Overgenomen uit de Indische Gids, jaargang 1891.
2) Tijdschr, v. Kad. en Landm. VI. blz. 116, 196.
