204
De voorafgaande resumtie van den inhoud van mijn voornoemd opstel
moge in hoofdzaak strekken tot inleiding van de ontworpen ordonnantie
voor de regeling der landrentie op Java en Madoera met instructie voor de
uitvoering Enkele zaken, die destijds onaangeroerd bleven of slechts even
werden aangestipt, wensch ik hier echter nog in beschouwing te nemen,
omdat zij m. i. veel kunnen bijdragen, eerstens om een juist oordeel te
kunnen vellen over de waarde, die aan mijne beschouwingen en gevolgtrek
kingen, in meer gemeld artikel voorkomende, te hechten valttweedens,
om nog meer licht te doen vallen op den verwarden toestand, waardoor een
billijke, in de inlandsche staatshuishouding passende, niet hoven krachten
gevorderde belasting, gemaakt wordt tot eenen ondragelijken lasl voor som
migen, tegenover eene bevoorrechting van anderentot een steen des aan
stoots voor ieder, die billijkheid en gelijkheid voor allen op den voorgrond
stelttot eenen hefboom voor het kweeken van ontevredenheid en onlusten
en eindelijk, om door verwijzing naar het oordeel van meer bevoegden mijne
stelling «geene rechtvaardige en duurzame landrenteheffing is mogelijk,
«zonder meting en waardeering der belastbare gronden", dus «zonder vol-
«ledig kadaster" boven allen twijfel te stellen.
De voortdurende aanraking met de Europeesche en inlandsche bestuurs
ambtenaren, tijdens mijne jaarlijksche reizen over Java, opende mij de ge
legenheid, tot veelvuldige bespreking en veelzijdige beschouwing van de
landrentequaestieterwijl de nauwe betrekking die er bestaat tusschen
kadaster en landrente, en de waarschijnlijkheid van uit den aard mijner
betrekking eenmaal geroepen te zullen worden om een oordeel uit te spreken
over de wijze waarop zij het best tot oplossing gebracht zou kunnen worden,
mij een prikkel waren tot ernstige bestudeering van dit onderwerp.
Vertrouwd met hetgeen zoowel in hoofdzaak als in détails gevorderd wordt,
om gegevens te verkrijgen voor- en aan te wenden tot deugdelijke heffing
eener zuivere grondbelasting, was het vooral mijn streven, het verschil te
leeren kennen, dat er kon bestaan tusschen deze en de landrente op Java,
en daaruit af te leiden, in hoeverre hij het vinden en toepassen der gegevens,
benoodigd voor eene rationeele heffing en verdeeling der landrente, zou
moeten worden afgeweken van de methode, die bij de bepaling en verdeeling
der grondbelasting overal gevolgd wordt.
Hoe meer ik echter het onderwerp van alle zijden beschouwde, des te
duidelijker werd het mij, dat, al zou de landrente in het wezen der zaak
ook eenigszins afwijken van wat men in Nederland grondbelasting noemt,
zij toch volgens dezelfde regels bepaald, verdeeld en geheven moet worden.
Immers, beide zijn een evenredig aandeel van hetgeen verondersteld wordt
1) Opgenomen in de Indische Gids, jaarg. 1891.
