209
stijgen; vermenigvuldig ik nu de vastgestelde opbrengst met een anderen
factor, dan door ons voor de oppervlakte is aangenomen, dan krijg ik veel
minder of veel meer dan het cijfer, dat volgens voorafgaande vaststelling
geheven moet worden, en ik zou dan den eenigen niet vastgestelden factor,
oppervlakte door het kadaster gegeven, moeten wijzigen wat toch al te dwaas
zou zijn. Het kadaster kunnen wij dus bij de landrenteheffing niet ge
bruiken." Zeker eene merkwaardige verklaring, synoniem met)>Wij weten
wel, dat de hoofdbelasting die van 4/s der bevolking van Java geheven
wordt op valsche gronden steunt, die geen waarborg opleveren voor juiste
verhouding tusschen belasting en belastbare opbrengst, noch voor gelijke
verdeeling, maar willen dat niet bewezen zien, omdat ons toch de handen
gebonden zijn, waar wij verbetering of verandering zouden kunnen en willen
aanbrengen." En hoewel het denkbeeld om eerder de uitkomsten van het
kadaster te verwerpen, dan de bezwaren weg te nemen, die de toepassing
er van in den weg staan mijns inziens van bekrompenheid getuigt, moet
toch erkend worden, dat aan de voorafgaande redeneering ook waarheid ten
grondslag ligt, nl. deze, dat, al vormen meting en schatting de twee hoofd-
bestanddeelen van het kadaster, die ten slotte de gezochte uitkomsten de
bedragen der belasting van elke te belasten eenheid moeten opleveren, zij
toch elk op zich zelf weinig praktisch nut hebben, zoolang zij niet door
bekwame handen, volgens een goed systeem en met aanwending van tal van
andere onmisbare gegevens, verwerkt en in eene behoorlijke boekhouding
opgenomen zijn. Tot zoolang zijn het slechts bouwstoffen, die geen ge
bouw vormen.
Dergelijke bouwstoffen van allerlei aard en gehalte, zijn op Java in den
loop der tijden in groote hoeveelheden bij elkaar gebracht, vertegen
woordigen een ontzaggelijke hoeveelheid arbeid en een verbazende somme
gelds, maar wachten nog tevergeefs op de organiseerende hand, die er
het werktuig uit moet samenstellen, waarmede de draagkracht en de hoe
grootheid van den last en het door ieder te dragen aandeel met juistheid
bepaald en voor langen tijd aangegeven kan worden.
Er bestaat van alles wat. en van niets een bruikbaar geheel. Door de
kadastraal-statistieke opneming werden 7 residenties geheel en 2 gedeeltelijk
opgemeten, in kaart gebracht, de oppervlakte berekend en alles tot heden
toé hijgehouden. Maar van eene regelmatige taxatie, om daarmede de meting
aan te vullen tot een landrentekadaster, is geen sprake. Elk jaar wordt
opnieuw zoo wat het opbrengend vermogen bepaald naar eigen inzicht met
onvoldoende gegevens en onvoldoende krachten. Wat met een weinig meer
inspanning en kosten, volgens een goed systeem, voor tal van jaren deugde-
lijk gedaan zou kunnen worden, daaraan wordt hier jaarlijks nog betrekkelijk
veel tijd en moeite besteed, om er eindelijk een §lag in te slaan, die, uit
den aard der zaak, meestal een misslag zal zijn.
