64
bij (8) beteekent T de temperatuur volgens de rationeele schaal van
den waterstof-thermometer.
Daar Prof. Oudemans thermometers gebruikte van de zelfde
soort als Bénoit (fransche thermometers van kristalglas), geven wij
bij de berekening zijner vergelijkingen van 1883, voorloopig de voor
keur aan onze vergelijking (7).
Alsdan is de lengte van X27 bij 28° 1 Meter 249^,6 en bij 30°
1 M. H- 267a 1 terwijl volgens (5) die lengten zijn 245^,4 en
262a 7. Het verschil 4^,2 of 4a4 moet ook bij de uitkomsten van
(3) worden opgeteld. Bij de temperaturen, die op Java voorkwamen,
was de normaalmeter dus 4/* langer dan Prof. Oudemans aanneemt.
Nog ééne opmerking. Bij het bovenstaande is met één meter
bedoeld, de lengte die Profs. Bosscha en Oudemans en het
K. B. van 3 Oct. 1887 daaronder verstaan. Maar sedert September
1889 is door alle andere landen een internationalen meter aangenomen,
die volgens de beschouwingen van Prof. Bosscha (Archives Neer-
landaises, 1891, tome 25 p. 185) 2a63 korter is dan de Nederlandsche.
Ik zelf had reeds vroeger uitgerekend, dat er een verschil van 3 a 4/t
bestaan moest. Die internationale meter zal natuurlijk mettertijd ook
door Nederland worden aangenomen, en is in elk geval de eenige,
die voortaan bij graadmetingen gebruikt zal worden.
De lengten der bases berusten op die der vier meetstaven, en deze
op den normaalmeter. De onzekerheden, welke alzoo op dit stuk
overblijven, zijn:
1°, de lengte van de vier meetstaven te zamen, ten opzichte van
den normaalmeter, is één of meer millioensten onzeker.
2°. de lengte van den normaalmeter was waarschijnlijk niet altijd
de zelfde, en mogelijker wijs zes millioensten veranderlijk.
3°. de ware lengte van den normaalmeter is bij de Javaansche tempera
turen ruim 4ngrooter, dan Prof. Oudemans in 1883 aan moest nemen.
4°. de Nederlandsche „meter" is omstreeks 3/t langer dan de Inter
nationale. n°s 3° en 4° geven te zamen eene afwijking van VUOoooi
maar deze onzekerheid kan geheel weggenomen worden door X27, of
den normaalmeter zelf, rechtstreeks met een internationalen meter
te vergelijken, wat lengte en uitzetting betreft. Daarna kunnen dan
de lengten der bases in internationale meters worden uitgedrukt.
Dit thans reeds te beproeven zou voorbarig wezen.
