106
nemingen van het geheele jaar, 8760 in aantal, op minstens 11 verschillende
wijzen in groepen worden gerangschikt en bij elkander geteld.
De mogelijkheid om vergissingen te maken is hierbij zeer groot, en de
arbeid zeer tijdroovend. Gelukkig heeft Darwin er eene vereenvoudiging in
aangebracht, waardoor het telkens opnieuw opschrijven der 8760 getallen
vermeden wordt; zij worden nu slechts éénmaal geschreven op losse latjes
die telkens op verschillende wijzen gegroepeerd worden, waarna men de onder
elkander staande getallen bijeenvoegt.
Gebruik makende van dit hulpmiddel heeft de heer Engelenburg de bere
kening van de formules voor de waterhoogten van 1880 geheel voltooid.
Het is wenschelijk die berekeningen nog over een of meer andere jaren en
ook over andere mareografen uit te breiden, voor ze met zekerheid kunnen
worden gebruikt voor de voorspelling der waterhoogten langs onze kust.
Lengtebreedte en azimuthbepaling te Ubagsberg. Ten einde de driehoeks
metingen in ons land, die door onze Commissie worden uitgevoerd, te doen
strekken tot eene bepaling van de gedaante der aarde en ze te verbinden met de
driehoeksmetingen, die in de aangrenzende landen worden volbracht, is het noodig
dat van eenige punten van ons driehoeksnet de juiste ligging op den aardbol
bekend zij en dat ook de richtingen van enkele driehoekszijden met betrekking
tot den meridiaan zijn gegeven. Daartoe moet van die punten lengte en breedte
worden bepaald en het azimut van die drie hoekszijden worden waargenomen.
Door langdurige waarnemingen, die nog steeds worden voortgezet, is de
breedte van de Leidsche sterrenwacht vrij nauwkeurig bepaald en door ver
schillende bepalingen van het lengteverschil met de sterrenwachten te Green
wich, Parijs, Bonn, Göttingen en Leipzig is ook hare lengte vrij goed bekend.
Eene azimutbepaling indertijd te Leiden volbracht heeft echter hare betee-
kenis verloren, daar het eindpunt der zijde waarvan het azimut bepaald was
(de toren der groote kerk te Delft) door brand is vernield. Sedert is het
azimut UtrechtAmersfoort gemeten en is ook door een paar zeeofficieren
de breedte van de sterrenwacht te Utrecht bepaald, doch hij de uitgebreid
heid van ons net zijn meer azimut-breedte- en lengtebepalingen wenschelijk.
Vooral voor de aansluiting aan Pruisen en Belgie was het noodig die be
palingen te volbrengen in het driehoekspunt te Ubagsberg bij Simpelveld in
Limburg, hetgeen door de Duitschers en Belgen eveneens in hunne metingen
is opgenomen. De heer Helmert, directeur van het centraalbureau der aard
meting te Berlijn, had reeds meermalen over deze zaak gesproken en eindelijk
werd besloten in het jaar 1893 de noodige waarnemingen te verrichten. De
heer Helmert wilde dan tevens van Duitsche zijde het lengteverschil doen
bepalen tusschen Ubagsberg en de sterrenwachten te Göttingen en te Bonn
waardoor dus in verband met de lengtebepaling tusschen Leiden en Ubags
berg eene hernieuwde verbinding van Leiden met de beide Duitsche sterren
wachten zou worden verkregen.