Verplaatsing van driehoekspunten door aardbeving.
De heer J. J. A. Muller, Chef der Triangulatie-Brigade te Padang
Si Dimpoewan, deelt in de Verhandelingen der Kon. Academie van weten
schappen van dit jaar (eerste sectie) Deel III N°. 2 de door uitvoerige bere
keningen en platen verduidelijkte uitkomsten mede van een onderzoek naar
de verplaatsing van eenige triangulatie-pilaren in de residentie Tapanoeli,
(Sumatra) tengevolge van de aardbeving van 17 Mei 1892, welke het meest-
de landstreken teisterde gelegen tusschen den Dolok Loeboek Raja en den
Gomoeng- Taianau (Ophirj. De aardbeving „ging gepaard met een sterk
golvende beweging van den grond, Waardoor de steenen gebouwen ter hoofd
plaats Padang Si Dimpoewan zooveel schade leden, dat zij meerendeels
moesten worden afgebroken, terwijl op verschillende plaatsen houten gebouwen,
op steenen neuten of houten stempels geplaatst, van hunne steunpunten werden
afgeworpen. In het gebergte hadden op talrijke plaatsen zeer belangrijke
afstortingen plaats. In hooge mate was dit o. a. het geval nabij den top en
langs de hellingen van den Sorik Marapieen 2115 M. hoogen vulkaan.
Het was daarom te vreezen dat de triangulatie-pilaar, op het hoogste punt
van den kraterwand opgericht, zou zijn verdwenen. Bij onderzoek bleek dit
evenwel niet het geval te zijn, maar eene afstorting naar de binnenzijde van
den krater reikte tot zeer dicht bij den voet van den pilaar en er vertoonde
zich daar een diepe schuur, zoodat men kon verwachten, dat de pilaar, die
overigens nog zuiver te lood stond, te eeniger tijd in de diepte zou neerstorten."
Er werd daarom een nieuwe pilaar opgericht, doch bij de hoek- en centree-
ringsmetingen ontstond het vermoeden, dat de oude pilaar verplaatst was.
Door de metingen op de omliggende punten uittestrekken werd dit vermoeden
bevestigd. Daaruit bleek dat ook de pilaren op den Tor Si Hite en op den
G. Malintang verplaatst waren. Het bedrag en de richting der verplaat
singen en der middelbare fouten vindt men in onderstaand lijstje:
Verplaatsing. Azimut der verplaatsing.
Sorik Marapi 1,23 M. 0,28 344°57' 4; 14°30'
Tor Si Hite 0,64 M. 0,14 149°2' 17°45'
G. Malintang 1,24 M. 4; 0,34 304°28' 16°0'
De afstanden van deze punten tot de omliggende, welke dienden om hunne
plaatsen opnieuw te bepalen, bedraagt tientallen kilometers. Hieruit moet
voornamelijk het betrekkelijk aanzienlijk bedrag der middelbare fouten worden
verklaard.
De schrijver merkt ten slotte op:
„Waarschijnlijk zijn thans voor de eerste maal door geodetische metingen
dislocatieverschijnselen op het aardoppervlak aangetoond; uit deze blijkt, dat
in een land, dat als Sumatra aan hevige aardbevingen is blootgesteld, de
plaats der driehoekspunten op den duur niet als onveranderlijk kan worden
beschouwd, en dat dus, wanneer in later tijd door hermetingen verschillen
worden gevonden, deze zonder nader onderzoek niet aan mindere nauwkeu
righeid der eerst uitgevoerde waarnemingen mogen worden toegeschreven,
aangezien de mogelijkheid niet is uitgesloten dat zij het gevolg zijn van eene
werkelijke verplaatsing der driehoekspunten."
