196
dessa's zooal niet bloksgewijze wil behandelen, en ook het per
centage, dessa's gewijze wil bepalen. Als die gevolgtrekking juist is,
dan blijft er weer een wijde deur open voor ongelijken aanslag, de
kanker der tegenwoordige landrente-heffing. Want dan kan door de
regeling in de Preanger alleen verkregen worden, dat binnen eene
zelfde dessa de verdeeling billijk wordt geregeld, doch niet worden
verhinderd, dat eene dessa veel zwaarder belast wordt dan de andere,
daar de bepaling van dat percentage dan zal afhangen van de
inzichten en beschouwingen van verschillende met de-uitvoering-
belaste ambtenaren, die natuurlijk ieder hun eigen inzicht hebben
omtrent den economischen toestand eener dessa, en die geen oog
kunnen hebben voor wat buiten hun gebied ligt, dus niet vergelijkend
kunnen bepalen in verband met andere dessas, districten afdee-
lingen enz."
Spreker wenscht (evenals de heer W es seis) het percentage der
belasting niet te bepalen per dessa, die te klein van omvang is
maar per Kring bestaande uit eenige dessas of gedeelten daarvan,
waarbinnen dezelfde cultuur wordt gedreven en de loonen, de markt
waarde der produkten zoo ongeveer gelijk zijn. De zuivere opbrengst
binnen die kringen zou worden geschat per bouw met behulp van enkele
typen, zooals ook in Nederland voor de bepaling der belastbare
opbrengst geschiedt. Binnen denzelfden kring wenscht hij gedurende
een reeks van jaren een onveranderlijk percentage van heffing doch
verschillend percentage voor verschillende kringen, al naar gelang de
draagkracht wegens economische bijomstandigheden verschilt.
De kosten van een dergelijk fiskaal kadaster in 15 jaren tijds op
te maken voor de ongeveer 4% millioen bouws op Java en Madura
worden door den heer Verstij nen geschat op hoogstens 10 millioen
gulden. Daarbij is er op gerekend dat er minstens 20% meer
bouwgrond zal gevonden worden, dan thans bekend is. Stelt men
bovendien, dat de dessahoofden 10% meer heffen dan afdragen, dan
zou de landrente met 30% of 5 millioen kunnen stijgen. Worden
voor rente van de te besteden 10 millioen en voor kosten van
bijhouding jaarlijks één millioen gerekend en de dessahoofden voor
de lx/2 a 2 millioen, die zij zouden missen, schadeloos gesteld, dan
Vergelijk de berekening in Tijdschrift van K. en L. VI, bl. 205 a 211.
