187
afgegeven, dat een, op grond van dat certificaat als onbezwaard
gekocht perceel niet alleen bezwaard kan zijn, doch dat de kooper
en niet de hypotheekbewaarder daarvan de dupe wordt?
Het onderwerp gaf tot een diepgaand en niet te overbruggen
verschil van gevoelen in den boezem der commissie aanleiding.
Dit blijkt uit de opdracht van het ontwerp aan de Koningin.
De strijd liep echter niet over de waarde, de beteekenis van
langs inductieven weg bekend geworden feiten, niet over de
resultaten van een onderzoek naar de rechtsovertuiging van het
volk, die toch, naar theoretisch oordeel van vermoedelijk alle com
missieleden, den doorslag had behooren te geven. Aan dergelijk
onderzoek schijnt zelfs niet gedacht te zijn. De strijd liep over
verschillen in de overtuigingen der hooggeleerde heeren zelf, over
tuigingen in meerdere of mindere mate bepaald door de studie van
uitheemsche wetten, doch in de eerste plaats van het Romeinsche recht.
Slechts door over en weer wat toe te geven kon men ten slotte
komen tot een compromis. En zoo is het gekomen dat de com
missie met haar ontwerp, blijkbaar zonder het zelf te merken,
is gekomen in de positie van iemand, die tusschen twee stoelen
gaat zitten. Ik hoop later gelegenheid te vinden in eene opzet
telijke bespreking van het ontwerp, dit aan te toonen.
Resumeerende kom ik tot de conclusie dat ook de schoonste
leerstelsels op wetenschappelijk gebied weinig waarde hebben als
zij slechts dienen tot uithangbord, als zij niet strekken tot compas
op den weg naar rechtsontwikkeling en wetshervorming.
De meening van Ihering dat naast de geweldige historische
machten die de ontwikkelingsgeschiedenis van het recht bepalen,
het menschelijk inzicht tot niets ineenschrompelt, waar zij schep
per in plaats van werktuig wil zijn, dat het recht in den strijd
wordt geboren, komt mij voor slechts juist gebleken te zijn voor
die overwegende problemen, waarvoor het volk zich warm maakt,
zich opwindt tot gloeihitte, waarvoor het ten slotte zelfs goed en
bloed zou ten offer brengen. Dit middel van rechtshervorming
werkt als een smidsvoorhamer, waarmede het vooraf tot gloeihitte
gebrachte ijzer kan worden gesmeed, geplet, gebogen. Doch dit
werktuig kan niet worden aangewend waar fijnbewerkte instru
menten worden verlangd. Bij het repareeren van een horloge kan
de smidsvoorhamer geen dienst doen.