216
werkelijk zoo diep wortelt, dan verwijs ik naar de artt. 649 en 650
van ons B. W.
Nog vele andere groote vraagstukken liggen voor de hand, waai van
ik even het arbeidersvraagstuk wil aanroeren. De stroom des tijds
voert nog steeds plattelandbewoners naar de bevolkingscentramaar
ook steeds blijken de gevangenissen te klein en zijn de Rijkswerk
inrichtingen en opvoedinggestichten overvol; terwijl de produkten
van den gevangenenarbeid aan de handwerk-nijverheid gevoelig
afbreuk doen. Naast deze verschijnselen valt te betreuren dat het
voor de bodemkuituur steeds moeielijker wordt om in hare arbeids
krachten te voorzien. Toch ligt daarbuiten, op onzen woesten
grond, een onbenut arbeidsveld, dat tijdelijk vele handen, v an ei
schillende vaardigheid, kan gebruiken om dien onnutten factoi in
ons huishouden om te zetten in een blijvend hulpmiddel onzer
voortbrenging, dus te maken tot eenen meewerkenden factor in ons
volkshuishouden. Daar, op onze woeste gronden, is de plaats waar
voor eenige procenten van onze noodzakelijk onvrijen de vraag kan
worden opgelost: hoe kunnen de weinige gevangenen, die misschien
voor maatschappelijk herstel vatbaar zijn ook werkelijk tot herstel
worden gebracht, in plaats van hen door de koude wereld der
berekening meedogenloos te doen terugstooten. Daarbij kon dan
een klein deel van ons leger een nuttig emplooi vinden; waardoor
voor een deel onzer miliciens het bezwaar voorkomen kon woi den,
voortspruitende uit het tegen den winter thuis zenden naar de
plattelandshaardsteden, waar dan zoo moeielijk brood te vinden is.
Dit en andere sociologische vraagstukken liggen wel buiten het
bereik der directe belangstelling van ons kadaster, intusschen ver
dient het, evenals zoovele anderen, de algemeene belangstelling,
waarom ik op dien grond het onderwerp wel iets meer zoude willen
uitspinnen; maar onze taak voor heden is reeds omvangrijk genoeg.
Bovendien dit vraagstuk raakt rechtstreeks drie departementen van
algemeen Bestuur: Justitie, Oorlog en Waterstaat. Ongaarne zoude
ik nu reeds op U den indruk maken van geheel illusionist te zijn,
door U een plan voor te leggen, dat steunt op het droomvizioen
dat Oorlog en Justitie, hand in hand, ijverig werkende laat zien,
onder de technische leiding der afdeeling Landbouw van Waterstaat.
Toch had een dergelijk samenwerken van Departementen ons in
de laatste jaren reeds belangrijke voordeelen kunnen brengen. Ik
behoet slechts te wijzen op het verschil in koopprijs van heidegrond
