218
tegenover vraagstukken als die waarover de partijstrijd gewoonlijk
loopt, en die maar al te vaak worden ter hand genomen als middel
ten doel, meer dan uit overtuiging of op grond van ernstige studie.
De hoofdpunten der partijen hier schetsen laat ik opzettelijk
achterwege, om bij geene hunner de wonde plekken open te leggen,
alleen moge ieder partijman voor zich uitmaken of het ageeren
voor hetgeen men als principe proclameert, niet vaak den weg
event voor waardigheid en wat daar al zoo aan verbonden is. Dat
noemt men gelukkig niet najagen van idealen, men voelt zich,
noodlottig genoeg, genoopt dat werkelijkheid te noemen. Daarbij
moet natuurlijk achterstaan de verwezenlijking van idealen, die het
volk leeren door ingespannen arbeid op meer doeltreffende wijze
zijne stoffelijke behoefte te bevredigen, waardoor het ontvankelijk
wordt voor een hooger geestelijk leven, dat hem van zelf tevreden
heid geeft met eene wereldorde, die steunt op verschil in rang en
waardigheid, als natuurlijk gevolg van de verschillende eigenschappen
en den uiteenloopenden oorsprong der enkele individuen.
Zulke gedachten hebben de beoefenaars der bodemkuituur steeds
gemaakt tot den kern des volks voor wie geene offers te groot
waren om de maatschappelijke orde, naast hun bestaan als volks
klasse, te handhaven. Die orde toch waarborgt hun alleen eene
ongestoorde uitoefening van hun bedrijf. Maar ook juist die positie
buiten het partijgewoel is veelal oorzaak geweest, dat bij ons de
bodemkuituur meer aan haar lot werd overgelaten, naarmate de
invloedrijke grondeigenaar zich meer uit het zelfbedrijf terugtrok;
om de plichten, van den grondeigendom onafscheidelijk, over te
brengen op de schouders van pachters. Van deze mannen wilde
men niet inzien, dat zij de natuurlijke associés van den eigenaar
behoorden te zijn. Dit misverstand dreef de belangen van eigenaar
en pachter uit elkaar. Het zijn de nadeelen daarvan en de mogelijke
gevaren die daaruit voortvloeien, die nu worden ingezien, hetgeen
ten gevolge heeft, dat men sedert een paar tientallen van jaren
aan de bodemkuituur vernieuwde aandacht begint te wijden. Moge
zij gespaard blijven van de twijfelachtige eer om in ernst te worden
opgenomen onder de hoofdpunten van de eene of de andere poli
tieke partij. Zij is alleen gebaat door het voorkomen op alle
programma's, d.w.z. door de algemeene waardeering als een der
belangrijkste grondslagen van de nationale welvaart en maatschap
pelijke orde.
