90
beschikt men te Delft over de dynamometers van Wen dier en
Leuner, waarvan het Wendlersche apparaat door middel van
electriciteit wordt gedreven en bij het breken der proefstrooken
automatisch in rust wordt gesteld, zoodat gedurende die proefneming,
andere onderzoekingen kunnen plaats hebben en de bekomen uit
komsten van de trekproef volkomen betrouwbaar kunnen worden
afgelezen. Het toestel van Leuner geeft bovendien eene graphische
voorstelling omtrent sterkte en rekking. Te voren wordt een hoogst
eenvoudige proef genomen om te weten welke richting de sterke
richting (machinerichting) van het papier en welke de zwakke
richting (loodrecht op de machinerichting) is.
Daartoe worden twee proefstrooken, lang ISO m.m. en breed
15 m.m. op elkander gelegd en op ongeveer 1f3 hunner lengte
tusschen vinger en duim vastgehouden, wanneer de strooken nu
om beurten onderste en bovenste strook zijn, dan is de strook, die
in staat blijkt de andere te dragen, uit de machinerichting gesneden,
wijl zij de sterkste is.
Om de echtheid van het watermerk te onderzoeken wordt het
gedeelte van het papier waarop het voorkomt in een soda-oplossing
gedompeld, is het watermerk echt, d.w.z. tijdens de fabricage in
z.g. natten toestand aangebracht, dan treedt het bij het vochtige
papier scherper te voorschijn, is het er later mechanisch ingedrukt
door z.g. drooge stempeling— dan verdwijnt het; de stempeling
toch heeft plaatselijk de vezels tesamengedrukt. Door het dompelen
van zoodanig verkregen merk in eene soda-oplossing zwellen de
saamgedrukte vezels en verdwijnt het watermerk.
Met watermerken in geldswaardig papier dweept prof. v. d. Burg
niet, wijl op de plaats waar het merk zich bevindt minder vezels
aanwezig zijn en het papier daar dus minder sterk is, en groote
sterkte, althans voor geldswaardig papier als allereerste eisch behoort
te worden gesteld; wat een ieder toe zal geven, die de achte
loosheid gadesloeg, waarmede landlieden op drukke marktdagen
bankbiljetten somtijds in hun broekzakken doen verdwijnen. Boven
dien geven watermerken geen waarborg tegen namaak.
De in dit opzicht algemeen gangbare meening is volkomen denk
beeldig, een handig werkman, vertrouwd met fotografie, kan ieder
watermerk nauwkeurig namaken. Wat overigens het aanbrengen
van watermerken betreft zoo heeft de techniek het tot een onge
kende hoogte gebracht, wij zagen in de verzameling aan de poly-
