247
als het dienstvak gezond is, in ons oog hooger staat dan de
militaire, waarom er evenveel, zoo niet meer mede tot stand kan
worden gebracht, dan met de discipline.
Militaire discipline en burgerlijke tucht zijn eigenlijk niet met
elkander te vergelijken.
De discipline, 't is mogelijk dat wij 'tmis hebben, houdt voornamelijk
in toom, wat men gewoonlijk noemt„de ruwe soldateske," een groep
van personen waarvoor in een burgerlijk dienstvak geen plaats is.
Militaire discipline is onontbeerlijk ter handhaving der orde onder
groote hoeveelheden, in massa, in beperkte ruimte opeengehoopte
mannelijke individuen, een toestand die bij een burgerlijk dienstvak
niet kan intreden. Het cardinale verschil tusschen militaire disci
pline en burgerlijke tucht schuilt o.i. voornamelijk hierin, dat de
eerste onvoorwaardelijke opvolging der gegeven bevelen en voor
schriften eischt, zonder dat daarbij het verstand van den uitvoerder
mag meespreken, terwijl bij de laatste een oordeelen naar omstan
digheden een beleidvol gehoorzamen wordt toegelalen.
Zijn in een burgerlijk dienstvak de toestanden gezond, dan wordt
de tucht met geringe moeite, nagenoeg zonder dat zij gevoeld
wordt gehandhaafd; dan bouwt die tucht zich op uit eerbied voor
den meerdere in rang, een eerbied gegrond op waardeering van
den arbeid door den meerdere gedurende zijn ambtelijke loopbaan
verricht, op waardeering der wijze waarop door hem wordt voor
gegaan. Ook in de hoogere militaire rangen zal, naar wij gelooven,
voor een goed deel de discipline op deze of op soortgelijke gronden
berusten, wat er naar het uiterlijke meer nog bijkomt, mag veilig
op rekening worden geschreven van het eigenaardig cachet, den
militairen stand uitsluitend eigen.
De tucht in het burgerlijke verslapt, maar evengoed de discipline
in het militaire, wanneer ziekteverschijnselen zich vertoonen, voort
vloeiende uit de werking van het „kassian"-stelsel.
Duidelijker, wanneer de leidende hand in rustige rust, lang
zaam maar onverbreekbaar vastroest aan de armleuning van den
zetel der gemakzucht, waarin ambtelijk moede en ambtelijk afge
leefd, zijn eigenaar de leider van den dienst sints lang zich
onwrikbaar, om niets zich meer bekommerend, heeft neergevleid,
onder omstandigheden, die het hoogste gezag bewegen, hem in zijn
ambt vooralsnog te handhaven.
Militaire discipline achten wij evenwel niet het correctief voor
