Ill
bij het net van Java, stuksgewijze uitgevoerd, aanvankelijk volgens
eene benaderingsmethode, later volgens de methode der kleinste
vierkanten. De middelbare fout van den op het station vereffenden
hoek, afgeleid uit de sluitingsfouten der driehoeken, is 0",96.
Aan het hoofddriehoeksnet zijn door een secundaire triangulatie
107 punten der tweede en 1484 punten der derde orde verbonden.
De uitkomsten der triangulatie zijn in 1900 in het licht verschenen
bij de Landsdrukkerij te Batavia.
Zeer interessant is het nu te vernemen hoe, ofschoon met de
triangulatie geen wetenschappelijk doel werd beoogd, zij toch des
ondanks een voor de wetenschap niet onbelangrijk resultaat heeft
opgeleverd, want in Mei 1902, toen de werkzaamheden in de
residentie Tapanoeli in vollen gang rvaren, had daar een hevige
aardbeving plaats. Door eerst onverklaarbare tegenstrijdigheden
tusschen de hoeken van een der driehoeken, die deels vóór, deels
na de aardbeving werden gemeten, rees het vermoeden, dat door
de aardbeving een verschuiving der driehoekspunten kon zijn ver
oorzaakt. Door hermeting op een aantal stations was men in staat,
voor een drietal punten de verschuiving inderdaad te constateeren
en met nauwkeurigheid te berekenentwee daarvan in de richting
der lengte-as van Sumatra aan de westzijde van de vulkanische
lengtespleet gelegen, bleken ruim 1.2 meter in de richting noord
west te zijn verplaatst, terwijl het derde aan de oostzijde der spleet
op 12 kilometers afstand gelegen, 0.6 meter in zuidoostelijke richting
was verschoven. Volgens den mijneningenieur R. Fennema,
is ongetwijfeld door de verschuiving der aardkorst aan weerszijden
van de spleet de aardbeving veroorzaakt. In elk geval is de horizon
tale verschuiving van uitgestrekte deelen van het aardoppervlak
door de triangulatie op onloochenbare wijze aangetoond.
Met de triangulatie van Zuid-Sumatra werd aangevangen in 1895
het driehoeksnet is aangesloten aan dat van Java, om zoodoende
een basismeting met onvolkomen hulpmiddelen te ontgaan. Dat
er behalve aardbevingen nog andere onaangenaamheden voorkomen,
hoorden wij uit de opmerking dat van de reeds vroeger vastgelegde
ponten in de Lampongsche districten geen gebruik kon worden
gemaakt, daar de pilaren allen waren vernield. Voor de nieuwe
Over de oorzaken van aardbevingen. Natuurk. Tijdschr. voor Nederl.
Indië, Deel LVI, Batavia 1897.
