met twee diametraal tegenover elkaar staande microscopen uit
gevoerd, zoodat er niet bepaald wordt de fout in een deelstreep,
maar de fout in twee diametraal tegenover elkaar staande deel
strepen, dus niet de fout in een straal, maar in een middellijn.
Tengevolge daarvan is er reeds periodiciteit bij n (radialen) of 180°
Bepaald werden nu de middelijnfouten om de 5° dus bij o°,
5° 10° 15°175° De metingen geschiedden met 4 twee
aan twee diametraal tegenover elkaar staande afleesmicroscopen
I, II, III en IV (de verdeeling van den cirkelrand loopt in de
richting I, II, III, IV). De hoek tusschen de middellijnen
I III en II IV kon willekeurig berekend wordendaarvoor werd
genomen 30°, 40° en 450.
Deze hoek a, werd nu beginnend bij o° op den cirkelrand af
gepast (doordat de verdeelde cirkel langs de vaststaande micros
copen werd rondgedraaid) totdat men den halven cirkel (voor
x 300 of 450) of den geheelen cirkel (voor x 40°) doorloopen
had. Ditzelfde werd gedaan beginnend bij 50, io°, enz. Voor ieder
tweetal middellijnen behoorend bij een geheel aantal malen 50,
die 30°, 40° en 450 uit elkaar liggen, werd zoo het verschil der
randverdeelingsfouten bepaald. Was de hoek x niet precies 30°,
maar 30° -f- x, dan blijkt dat van zelf wanneer men den cirkel
of den halven cirkel is rondgeweest; de som der correcties voor
de verschillende intervallen is dan niet o, maar x maal het aantal
intervallen, zoodat men dit verschil slechts over de verschillende
intervallen heeft te verdeelen om met deze fout rekening te
houden. Om een aan den tijd evenredige draaiing van den cir
kelrand of van de microscopen te elimineeren geschiedde de af
lezing in de volgorde I, II, IV, III. Van de aflezingen I en III
en evenzoo van de aflezingen II en IV werd het gemiddelde ge
nomen. Het verschil van beide gemiddelden met x verminderd
is dan (behoudens de correctie tengevolge van x) het verschil in
randverdeelingsfout van twee middellijnen.
Iedere rondgang langs den cirkel werd direct gevolgd door
een rondgang in tegengestelden zin om een aan den tijd even
redige draaiing van den microscopendrager te elimineeren. Ver
volgens werd hetzelfde herhaald met 1800 verlegd beginpunt,
terwijl dit alles nog eens werd overgedaan. Daar de herhaling
in tegengestelden zin voor de eliminatie van een constante fout
dient, zijn beide reeksen als één enkele op te vatten, zoodat men
141
