145
niet met de theoretische van Euler overeen kan stemmen, omdat
de aarde geen volkomen vast lichaam is, zooals daarbij wordt
verondërsteld, doch integendeel meer of minder elastisch en ten
deele zefls vloeibaar of plastisch is.
Voor de breedte van Pulkovva werd gevonden:
in 1843 59°56"i8",73.
1866 18", 65.
1872 18", 50.
Omstreeks een 30 tal jaren geleden stelde Kiistner buiten
twijfel dat de «Poolshoogte» van Berlijn verandering onder
ging, terwijl ook aan de sterrewacht te Leiden reeds spoedig een
grondig onderzoek in deze richting werd ingesteld.
De uitkomsten der berekeningen van een 600 tal hoogtemetingen
met den meridiaancirkel te Leiden in het tijdperk van April 1889—
Mei 1890 verricht, waren wel vrij bevredigend, doch de periode
was te kort om den gang der poolshoogte verandering duidelijk
te doen uitkomenvroegere waarnemingsreeksen werden toen
aan een nader onderzoek onderworpen o.a. een getal van 257
hoogtemetingen van poolsterren, met den meridiaancirkel tusschen
9 Augustus 1884 en 4 Juni 1885 volbracht en opnieuw ver
rieden de uitkomsten eene poolshoogteverandering in overeen
stemming met die, welke men te Berlijn had gevonden, doch
ook thans was de periode te kort om een juisten kijk op den
aard der veranderingen te krijgen.
Ten einde dit doel beter te bereiken en tevens te onderzoeken
of ook in vroegere jaren de poolshoogte als veranderlijk moest
beschouwd worden, werden door den heer Wilterdink op ver
zoek van den directeur der Sterrewacht, Prof. Dr. H. G. van
de Sande Bakhuyzen de 337 hoogtemetingen van Ursae
minoris (de Poolster) uit de jaren 1868-1874, welke in het 6de
deel der «Annalen» van de Sterrewacht zijn gepubliceerd, aan
een nader onderzoek onderworpen, evenals ten slotte de 7341
waarnemingen van 127 sterren uit de periode 1864-1868 uit het
zelfde deel dezer «Annalen».
Voorloopig kwam men nu tot de slotsom, dat een duur der
periode van 430 dagen het best met de waarnemingen strookte
en dat de grootte der geheele verandering ongeveer o",3 5 bedroeg.
In October 1898 werd door den directeur der Sterrewacht te
Leiden aan den Heer J- W. J. A. Stein, S. J. opgedragen om
