2o8
Voor en na elk der beide reizen werden op het hoofdstation de Bilt
aansluitingswaarnemingen uitgevoerd.
Bij uitwerking der waarnemingen bleek, dat de uitkomsten verkregen
met den toestel van Defforges, wat de nauwkeurigheid betreft, zeer
veel achterstaan bij die verkregen met den toestel van Stückrath, wat
hoofdzakelijk is toe te schrijven aan de niet voldoende onveranderlijkheid
van den slinger, veroorzaakt door de verwisselbare gewichten aan boven-
en benedeneinde. Bovendien vereischt die toestel veel meer inspanning
van den waarnemer.
In November en December werd de verbinding tot stand gebracht van
het hoofdstation de Bilt met het Geodetische Instituut te Potsdam, waar
voor de ingenieur Vening Meinesz zich met de beide slingertoestellen
derwaarts begaf.
Daar de meeste waarde was te hechten aan de waarnemingen met den
toestel van Stückrath, werden hiermede vóór de reis te de Bilt, verder
te Potsdam en na de reis wederom te de Bilt, twaalf waarnemingsserieën
elk met vier slingers, uitgevoerd. Van den wetenschappelijken staf van
het Instituut, in het bijzonder van professor Haasemann, werd de
grootst mogelijke medewerking ondervonden; ook werd de ingenieur Vening
Meinesz in de gelegenheid gesteld gebruik te maken van de in het
Instituut aanwezige inrichting tot bepaling der temperatuur-constante van
den toestel van Defforges, en tot een nieuwe bepaling van den invloed
van het medeslingeren bij dezen toestel volgens de statische methode
(Nagaoka).
Tijdens het verblijf van den ingenieur Vening Meinesz te Leiden,
werden door hem maatregelen getroffen, om voor de waarnemingen op
de verschillende stations telefonische tijdseinen te ontvangen van de
sterrewacht aldaar, waarbij door den Directeur der sterrewacht, dr. E. F.
van der Sande Bakhuyzen, de meest mogelijke medewerking werd
verleend en voor het vervolg toegezegd.
Op het station Delft kon daartoe worden gebruik gemaakt van de reeds
vroeger tot stand gebrachte telegraphische verbinding der sterrewacht met
het geodesiegebouwop de overige stations werd gebruik gemaakt van de
intercommunale telefonische verbindingen; de op deze wijze te verkrijgen
resultaten zijn meer dan voldoende, daar de toevallige fouten der klok-
vergel ij kingen vermoedelijk één of twee honderdste deelen der secunde
niet te boven gaan.
In het begin van 1913 werden bij den instrumentmaker Fechner te
Potsdam vier slingers van invar-metaal besteld, te bezigen op het statief
der Sttickrathslingers, waardoor de waarnemingen veel minder invloed
van de temperatuur zullen ondergaan, dan bij de bronzen slingers het
geval is.
