feestdag was volmaakt zonder opgewekt klokgebom en ieder
huiverde wanneer bij brand, watersnood of ijsgang het klokgeluid
door de lucht weergalmde.
Wanneer bij klimmende zon op het kerkhof de «bank werd
gespannen», dan was het weder de klok, die ter vergadering riep.
Groot was dus de invloed van de klok op het dagelijksche
leven en allengs bepaalde men zich niet meer tot de eene noodige,
doch werden in de grootere torens al ras meerdere gehangen, in
harmonische tonen gestemd, wat dan weder leidde tot het aan
brengen van de «Carillons», zooals die op menigen stadstoren
voorhanden zijn.
Naast de klok vervulde op vele torens reeds spoedig het uur
werk eene groote rol; op zichzelf beschouwd een meesterstuk van
smeedwerk had het echter aanvankelijk ten gevolge van het
ontbreken eener behoorlijk constante drijfkracht voor de tijds
aanwijzing betrekkelijk weinig waarde en baarde het tengevolge
van de groote onderhoudskosten ook 'al omdat de deskundigen
meestal van heinde en verre ter reparatie van het bijna voort
durend defecte of ontregelde werk moesten worden ontboden
den kerkdijken autoriteiten niet weinig zorgen.
Nadat door Huygens in 1657 de tot dien tijd gebruikelijke
«onrust» door den slinger was vervangen en het isochronisme
daarvan door toepassing van de Cycloïdaal-bogen tot groote vol
komenheid was gebracht, liep wel is waar het uurwerk veel
regelmatiger, doch ook toen nog ging het onderhoud \anhetviij
samengestelde werk dikwijls de krachten van de toen reeds vrij
wat verarmde Kerkelijke gemeenten te boven en daar het uur
werk geacht kon worden, meer voor burgerlijke dan wel ker
kelijke doeleinden te dienen, werd het langzamerhand geheel aan
de zorgen van de burgerlijke overheid overgelaten.
Een ander zeer groot belang had het Zeevarende deel der be
volking bij het in stand blijven van de vele en dikwijls hooge
torens langs onze uitgestekte en vlakke kustlijn; naarmate van
hunne hoogte vroeger of later opdoemende aan den horizon, doch
binnen dien kring dan ook steeds bijna overal zichtbaar, dienden
ze den zeeman van ouds als „baak" en al mogen nu ook de
hulpmiddelen der moderne navigatie daarin veel ten goede hebben
veranderd, ook thans nog is menige toren als zoodanig van groot
belang.
20
