256
hebben gebracht, laat zich moeielijk gissen, doch Prof. Oudemans
acht het waarschijnlijk, dat de kleinste kristallen, speciaal die van
het zink, na temperatuursveranderingen eerst na een langer tijds
verloop in een toestand van evenwicht komen; wil men dus dit
metaal ter wille van het groote bedrag van zijnen uitzettings
coëfficiënt voor basisapparaten blijven gebruiken, dan zal het
wenschelijk zijn om inplaats van gegoten, daarvoor gewalst
zink aan te wenden.
Tot de bimetallische apparaten behooren verder nog de door
den mechanicus Brunner te Parijs vervaardigde toestellen, en
wel een met meetstaven van platina en koper in 1856 voor
de Spaansche regeering, en een met meetstaven van Platina-
Iridium en Messing in 1878 voor het Pruisische „Geodetische
Instituut", terwijl verder nog in 1876 door Repsold te Hamburg
voor de Amerikaansche regeering een apparaat werd vervaar
digd met meetstaven van staal en zink.
Prof. Stamkart wees er naar aanleiding van zijne basismeting
in den Haarlemmermeer-polder op, dat het overweging zou
verdienen om het daarbij gebruikte ingewikkelde apparaat te
vervangen door ééne eenvoudige meetstaaf van 5 M. lengte,
wat trouwens vroeger ook reeds door Hassler in toepassing was
gebracht, terwijl de Spaansche generaal Ibanez in verband met
de omstandigheid, dat goed uitgegloeid en met kool geredu
ceerd Zweedsch Smeedijzer bijna geene „thermische na
werking" vertoont, dit denkbeeld reeds in 1864 had verwezenlijkt
door de constructie van een basisapparaat bestaande uit slechts
ééne meetstaaf van ijzer ter lengte van 4 Meter, waarbij de
einden microscopisch werden ingesteld en waarvan de temperatuur
werd bepaald, door middel van een 4-tal kwikthermometers, wier
bollen in de ijzermassa van de staaf waren ingesloten in eene
bedding van ijzervijlsel. Met dit nieuwe Spaansche apparaat
werd o.a. ook een drietal grondlijnen in Zwitserland gemeten,
n.l. bij Aarberg, Weinfelden en Bellinzona. L'it het verschil
der dubbelmetingen volgde voor de middelbare fout eener meting
per kilometer resp. 0,68, 1,27 en 0,89 xn.M., de
resultaten waren dus zeer bevredigend en groot was vooral de
winst aan tijd, ten gevolge van de mindere samengesteldheid
van het apparaat.
De bimetallische apparaten geraakten nu langzamerhand meer
