IÓ
geographischen dienst door de Fransche regeering aan de Rijks-Commissie
ten gebruike was afgestaan.
De meetstaaf van dien toestel is eene H-vormige invarstaaf van 4 meter
lengte, aan de uiteinden van zeer zuivere eindstrepen voorzien, terwijl
daartusschen 3 tusschenstrepen zijn getrokken, welke de staaf in vier
stukken a, b, c en d, elk een meter lang, verdeel en.
Voor de basismeting hier te lande was de meetstaaf meermalen te
Breteuil met den "mètre international'vergeleken, en het was hierbij ge
bleken, dat, zooals met invarstaven vaak het geval is, de lengte langzame
veranderingen had ondergaan1); het was dus van belang die lengte kort
vóór en kort na de basismeting opnieuw të bepalen. In April 1913 had
dan ook eene vergelijking plaats te Breteuil, maar, daar de comparator
aldaar eenige herstellingen moest ondergaan, kon die vergelijking in den
herfst van 1913 niet herhaald worden; er werd toen besloten de meetstaaf
hier xmet een der beide Nederlandsche platina-iridiummeters en wel met
N°. 27 te vergelijken, met behulp van den comparator, welke met den
basistoestel door de Heeren Repsold Zonen in 1867 voor de drie
hoeksmeting in Indië was geleverd, en thans in het geodesiegebouw te
Delft is opgesteld.
Uit vorige metingen meende men te mogen afleiden dat met dezen
comparator, vooral tengevolge van de minder goede mikroskopen, geen
voldoende nauwkeurigheid zou kunnen worden verkregen; er werd dus
besloten bij de firma Zeiss te Jena twee nieuwe mikrometer-mikroskopen
te bestellen, die in het najaar van 1913 werden geleverd, zoodat in
December de comparator voor de vergelijkingen gereed was.
Wij zijn grooten dank verschuldigd aan den Heer Heuvelink, die
alles voor de metingen in orde heeft laten brengen en gedurende eenige
weken den instrumentmaker en een lokaal van het geodesiegebouw te
onzer beschikking heeft gesteld, en verder aan de Commissie voor de
bewaring der standaarden, die ons den meter 27 ten gebruike heeft
afgestaan.
1. Inrichting van den comparator.
Men vindt eene uitvoerige beschrijving van den comparator in het werk
van Dr. J. A. C. Oudemans: „die Triangulation von Java, erste Abteilung";
wij kunnen dus hier met eene korte opgaaf omtrent de inrichting volstaan.
In een houten kast, van binnen ruim 4 meter lang, bevindt zich een
lange ijzeren wagen die op rails loodrecht op de lengterichting van de
eene zijde van die kast naar de andere zijde kan bewogen worden. Op
Zie over de Seculaireen tijdelijkeveranderingen van «Invar» de des
betreffende medcdeelingen in het artikel «Kwarts in mededinging met Invar»
°P Pag- 257 etc. van Jaargang XXX (1914) van het Tijdschrift voor Kadaster en
Landmeetkunde. X. PolÊE.
