wanhopige schare, 't werd later en later, maar de wereld wilde
maar niet vergaan en het eind van het lied was, dat Stifel uit
zijn herderlijk ambt werd ontzet.
Geenszins hierdoor ontmoedigd wijdde Stifel zich nu uitsluitend
aan zijne lievelingsstudie en in 1544 publiceerde hij zijn beroemd
werk Arithmetica integra»in dit werk nu wordt voor de eerste
maal de gedachte uitgesproken, welke geleid heeft tot de ont
dekking der logcirithmen en Stifel geeft hier inderdaad al is
het slechts in den omvang van 2 regels de oudst bekende^
logarithmentafel ter wereld.
Bij zijn rusteloos zoeken naar vereenvoudiging der vermenig
vuldiging kwam hij tot de ontdekking, dat deze terug is te brengen
tot eene optelling door op bepaalde wijze de termen eener reken
kundige en eener meetkundige reeks aan elkander toe te voegen
in eene tafel en hij geeft nu een voorbeeld, dat er in onze huidige
notatie aldus uitziet:
Wij hebben hier dus voor ons een stukje eener logarithmentafel
met de basis 2, want indien men de bovenste getallen als de
exponenten beschouwt voor het grondgetal 2 en Stifel noemt
ze ook inderdaad exponenten, dan krijgt men juist de waarden
der onderste vrij; wil men dus de getallen der onderste rij met
elkander vermenigvuldigen, dan heeft men slechts de daarboven-
staande exponenten bij elkander op te tellen en na te gaan welk
getal onder de som staat.
Tusschen deze eerste tafel van Stifel en de practisch bruik
bare logarithmentafels, die als onfeilbare hulpmiddelen van zoo
ontzaggelijke beteekenis zijn voor de moderne wetenschap, ligt
echter nog een langen weg. Niet het gewone burgerlijke leven
dier dagen doch de groote vlucht welke de sterrekundige weten
schap langzaam aan nam, was de oorzaak dat dringende behoefte
werd gevoeld aan vereenvoudiging van omvangrijke becijferingen;
men denke slechts aan Kepler, die bezig was uit het ontzagge
lijke waarnemingsmateriaal van zijnen voorganger Tycho Brahe
betreffende de planeet Mars, de wetten af te leiden, welke de
beweging der planeten om de zon beheerschen en aan den ge-
236
3 2 1 o 1 2 3 4 5 6
4 4 1 2 4 8 16 32 64.
o 4 2
