64
bepaalde richting aan eene ijzeren naald de eigenschap kon
mededeelen, zich naar het «Zuiden» te richten.
De toenmalige beschaafde volkeren van Europa en de Oostkust
der Middellandsche Zee, de Etruriërs, Grieken, Romeinen
en Phoeniciërs wisten wel is waar, dat de natuurlijke magneet
ijzerdeelen aantrok, evenals het gewreven «electrum» (barnsteen)
lichte voorwerpjes tot zich trekt, doch dit was ook reeds aan de
bewoners van het Wester-halfrond b.v. de Azteken in Mexico
bekend en tot zijne niet geringe verbazing zag Humboldt zelfs
aan de boschrijke oevers van den Orinoco de naakte koper
kleurige kleuters der daar wonende Indianenstammen spelen
met de drooge, platte en glanzende zaden van een rankend
peulgewas waarschijnlijk eene «Negretia\ welke zij zoolang
wreven, totdat vezeltjes van boomwol en bamboes er door werden
aangetrokken.
De richtende kracht der magneetnaald bleef echter den Euro
peanen nog eeuwen lang onbekend en eerst in de I2e eeuw onzer
tijdrekening werd het «kompas» algemeen bij het Europeesche
zeewezen ingevoerd in hoofdzaak door tusschenkomst van de
Arabieren, de nijvere, geleerde en energieke bevolking van
Zuid Westelijk Azië en latere overheerschers ook van het
Iberische Schiereiland, waaraan zoo velerlei namen op wis
kundig en astronomisch gebied ook heden ten dage nog
herinneren.
Sedert de I2e eeuw kenden de Chinezen ook reeds de
«declinatie» of de afwijking der richting van de magneetnaald
van het ware of astronomische «Zuiden» en dat zij deze zoo
betrekkelijk laat ontdekten, staat in verband met de omstandig
heid, dat de «declinatie» in Oost-Azië betrekkelijk weinig
verandert, daar de «isogonen» aldaar het eigenaardige, thans
geheel in zich zelf gesloten «zelfstandige stelsel» vormen,
waarvan wij boven reeds hebben gesproken.
Tegelijk met het «kompas» leerden dus de Westersche
volken ook reeds de «miswijzing» kennen en op zijn eersten
grooten ontdekkingstocht vond nu ook Columbus, de weder-
ontdekker van Amerika reeds in de ioe en ue eeuw onder
hielden de «Celten» en «Scandinaviërs» een vrij geregeld
verkeer met «Helluland» {New-Foundland)«Markland» Nieuiv-
Schotlanden «Winland» Massachusettsop IOO zeemijlen
