79
een der in te stellen voorwerpen was gericht, had men den nul
stand van het instrument. Door de kijker-alhidade daarna te
richten op het andere voorwerp en na vastklemming dezer alhidade
het geheele instrument zooveel te verdraaien, dat de kijker weder
op het eerste voorwerp was gericht, kon nu op de bekende
wijze zoo vaak worden «gerepeteerd» als men verkoos en
men had dit nu slechts zoovele malen te herhalen, tot dat de
beide boringen weder op korten en daardoor gemakkelijk uit te
meten afstand van elkander kwamen, waardoor de grootte van
den hoek, ook zonder verdeeling, bekend werd, als het ne gedeelte
van een of meermalen 2 n, vermeerderd of verminderd met de
boogmaat der uitgepaste kleine koorde.
Ten behoeve van de nautische astronomie paste Mayer dit
beginsel ook toe op de spiegel-instrumenten, door deze om
te bouwen tot een vollen cirkel en merkwaardig genoeg werd
hierbij weder alleen gedacht aan de vermindering van den invloed
der verdeelingsfouten, daar zelfs ook nog bij den reflexie-
cirkel van Bordageene diametrale noniën werden aangebracht
ter elimineering van de excentriciteitsfouten; cjit had eerst plaats
bij de latere spiegel-prisma-cirkels.
Naast den reflexie-cirkel van Borda verscheen nu ook weldra
de Borda'sche repetitie-cirkel voor astronomische en geodetische
waarnemingen op vasten bodem en gedurende de eerste decenniën
van de ige eeuw speelde de repetitie-methode nu eene groote rol.
De raadselachtige in den regel onverklaarbare uitkomsten, welke
er dikwijls mede werden verkregen, hadden echter in hoofdzaak
slechts waarde in een tijd, dat de verdeelingsfouten nog een
belangrijken factor in de resultateu der waarnemingen vertegen
woordigden, doch langzaam aan gingen stemmen op tegen het
bedenkelijke verschijnsel, dat aangeduid werd als het «medeslepen
van den rand»blijkens onderzoekingen van Prof. Hk. J. Heuve-
link te Delft schijnen tusschen schroef en moer optredende
spanningen, melk e zich eerst langzamerhand vereffenen, bij dit
verschijnsel eene belangrijke rol te spelen. Met eenvoudigen
«dooden gang» heeft men hier blijkbaar niet te doen.
IT. J. Heuvelink. «Het verschijnsel van het meesleepen van den
limbus met de alhidade bij theodolieten en dergelijke instrumenten. Handelingen
van het XlVe Nederlandsch Natuur- en Geneeskundig Congres, gehouden te Delft
op 2729 Maart 1913, Bladz. 145, enz.
