lijken vorm, als bijv. bij het «vizier-liniaal» (Kipp-regel) ge
bruiken zij steeds bet woord alidade en schrijven het ook in
den juisten vorm.
De Duitschers schrijven ten onrechte echter bijna steeds
alidade; eene gunstige uitzondering daarop maakt Joh. A. Repsold,
die in zijn prachtwerk «Zur Geschichte der Astronomischen
Messwerkzeuge, Leipzig 1908» steeds alidade schrijft.
Ook de Zwitsersche Hoogleeraar Dr. Rudolf Wolf betoogt
m zijn «Handbuch der Astronomie, ihrer Geschichte und
Litteratur, Zürich 1895», dat de schrijfwijze alidade moet zijn,
doch geeft niet het oorspronkelijke arabische woord, doch slechts
eene transscriptie, onder verwijzing naar Zöppritz en de des
betreffende arabische manuscripten. (Zie Band II van zijn Hand
boek, S. 19).
Aan de bestendiging van de onjuiste schrijfwijze bij de Duitsche
geodeten en astronomen is vermoedelijk niet geheel vreemd eene
mededeeling in het «Zeitschrift für Vermessungswesen»
van 1883, Band XII, Seite 355, waar Armin Wittstein, zonder
nadere aanduiding van zijne bron, zegt: «Die vielfach gebrauchte
Bezeichnung «Alhidade» stammt von dem arabischen el-hidad
ab, das Grenzmesser, qui terminos constituunt, bedeutet».
Deze overigens vage mededeeling is echter niet juist, daar het
woord alidade niet moet worden afgeleid van «el-hidad», doch
zooals hier onder nader zal blijken van «al-'idade», dat de be-
teekenis heeft van «wijzer »-«liniaal» - «vizierliniaal» - «re-
gula»-«diopterliniaal». In den oorspronkelijken vorm eindigde
de alidade in het verlengde van de vizierlijn in eene toegespitste
scherpe snijding ter rechtstreeksche aanwijzing van de graden
en onderdeelen.
De oude Nederlandsche landmeetkundigen Sems en Dou spreken
in hun bekend werk dan ook terecht van den «wijzer», terwijl
Morgenster in zijne «Werkdadige Meetkunst« ook naar
behooren de schrijfwijze «alidade» gebruikt; in de latere Neder
landsche geodetisch-astronomische literatuur komt echter vrij wel
steeds de onjuiste schrijfwijze al/zidade voor, waaraan de veel
vuldige raadpleging der uitgebreide geodetische literatuur onzer
oostelijke buren wel niet vreemd zal zijn.
Te midden van de beslommeringen van den heilloozen volkeren-
krijg werd in 1915 te Halle tfoor de «Kaiserl. Leop, Carol,
21
