«INVAR» EN DE «NOBELPRIJS—1920».
Enkele weken geleden trilde draadloos door het zwerk de
mededeeling uit Christiania, dat de «Nobelprijs—1 920» voor
Natuurkunde was toegekend aan Ch. Ed. Guillaume, Zwitser
van geboorte, Directeur van het Bureau International des
Poids et Mesures te Sèvres (Seine et Oise), wegens zijne ver
diensten op het gebied van het onderzoek der eigenschappen van
Nikkel-Staal -legeeringen.
Deze eigenschappen wijken o.a. geheel af van den algemeenen
regel, dat het uitzettingsvermogen eener legeering gelijk is aan
het gemiddelde van dat der haar samenstellende metalen. Bij
een gehalte van 25 Nikkel (samenstellingen van lager gehalte
blijven hier buiten beschouwing) is het uitzettingsvermogen 18 f)
dezer legeering veel hooger dan dat van staal of nikkel (resp.
11 en 12 jj)\ bij een gehalte van ongeveer 29% nikkel daalt
de uitzetbaarheid tot op het door den algemeenen regel der
legeeringen aangegeven niveau, om dan bij toevoeging van nog
meer nikkel snel af te nemen, zoodat bij een nikkelgehalte van
36 (het eigenlijke «In var») een minimum van uitzettingsver
mogen wordt bereikt van 0,8 per meter en per graad. Wanneer
de gewone in het ijzer en in het nikkel voorkomende bijmengselen
worden verwijderd en deze legeering aan bepaalde bewerkingen
wordt onderworpen, dan kan de uitzettingscoëfficient tot
nul naderen of zelfs negatief worden.
Toevoeging van meer nikkel doet vervolgens den uitzettings-
coëfficient eerst zeer snel doch daarna langzamer stijgen, zoodat
bij een nikkelgehalte van 70 bijna weder het niveau van den
algemeenen regel der legeeringen wordt bereikt, om bij verder
stijgend gehalte langzamerhand te naderen tot den uitzettings-
coëfficient van nikkel.
De kromme, die de uitzetting dezer legeeringen aangeeft bij
toenemende temperaturen, bestaat uit drie door overgangsbogen
verbonden gedeelten; bij lage temperaturen is de uitzetting vrij
normaal, bij middelbare temperaturen is zij zeer zwak, terwijl zij
bij hooge temperaturen in het algemeen hooger is dan volgens
den regel der legeeringen plaats zou moeten vinden. Het geheel
dezer drie gebieden verplaatst zich op de schaal der temperaturen
volgens het nikkelgehalte der legeering. Van belang zijn hier
