van de huidige verhoudingen tusschen zeestand en bodem zal in
de volgende afdeeling van dit artikel blijken.
T. POLÊE.
Wordt vervolgd
DE REKENMACHINE ALS HULPMIDDEL BIJ
KADASTRAAL REKENWERK.
In zijn artikel: „Hulpmiddelen bij de berekeningen voor het
kadaster" (jaargang i q 17 blz. 18 e.v.) vermeldt de heer H. F.
van Riel ook de rekenmachine en somt hij op, welke bij het
kadaster voorkomende berekeningen geschikt zijn om machinaal
te worden verricht.
Nu de eerste van rijkswege ten behoeve van den kadastralen
dienst aangeschafte rekenmachine eenigen tijd in gebruik is bij
de hermeting van Apeldoorn, is het wellicht nuttig een en ander
omtrent die machine en de daarmede bereikte resultaten mede te
deelen. Vooraf moge gaan een beknopt overzicht van de ont
wikkelingsgeschiedenis der rekenmachines.
De voornaamste uitvindingen op het gebied van mechanisch re
kenen zijn gedaan door: Pascal (1623 1662) en Leibniz (1646
1716). De eerste construeerde zijn optelmachine reeds in 1642; zij
leende zich in 't bijzonder voor het samentellen van geldswaarden.
Leibniz vond het schakelwerk (tientallen-overbrenging) uit en ver
beterde het telwerk; zijn eerste machine, die in 1695 gereed kwam
en nog bewaard wordt in de koninklijke bibliotheek te Hannover,
was reeds geschikt voor groote vermenigvuldigingen en deelingen.
Vermeld mag zeker worden dat de trapsgewijze ingerichte cylinders
(staffelwalzen) van Leibniz reeds op dezelfde wijze zijn gecon
strueerd als bij de latere steeds meer verbeterde machines van
Thomas en Burkhardt. Bij de Leibniz-machine sluit zich die,
door Philipp Matthias Hahn te Echterdingen bij Stuttgart in
1770 uitgevonden, aan. Zijn eerste machine, waarbij schakel- en
telwerkassen rechtop staan, kwam in 1774 gereed; de vier door
hem vervaardigde machines waren de eerste die een werkelijk
practisch gebruik mogelijk maakten. Ongeveer dezelfde inrichting
86
