139
verlangde schaal. Het verst daarin gevorderd is men in Duitsch-
land. In het bijzonder verdienen de aandacht de apparaten ver
vaardigd door de firma Gustav Heyde in Dresden, onder leiding
van Dr. Ing. R. Hugershoff, professor in de geodesie, en door
de firma Zeiss te Jena onder leiding van Prof. Dr. C. Pulfrich,
welke firma de apparaten vervaardigt ten behoeve van het Kon-
sortium für Luftbild und Stereographik München-Berlin.
Met deze zeer ingewikkelde apparaten, die eenige tienduizenden
guldens kosten, wordt, door middel van lenzen en prisma's, uit
twee photo's van hetzelfde terrein, een verkleind stereoscopisch
beeld van dat terrein gevormd. In dit lichtbeeld wordt een
merkteeken bewogen. Dit bestaat uit twee gelijkvormige kleine
plaatjes, waaraan men den vorm van een luchtballonnetje heeft
gegeven. Men ziet die twee stereoscopisch als één ballon, daar
voor elk der beide oculairs zich één plaatje bevindt. Verplaatst
men hen gelijktijdig en op onveranderlijken onderlingen afstand,
op en neer, of rechts en links, dan worden die verplaatsingen
door de oogen waargenomen als bewegingen der ballon in een
verticaal vlak. Wordt de afstand der beide plaatjes verkleind of
vergroot, dan nemen de oogen deze beweging waar als een
horizontale, van dicht bij tot op oneindigen afstand. Deze drie
bewegingen worden door den waarnemer teweeggebracht door
met beide handen en een voet te draaien aan drie wielen. Elke
draaiing geeft de maat aan van de beweging in één der drie
ruimtecoördinaten, welke maten op drie telinrichtingen kunnen
afgelezen worden.
Door deze drie bewegingen kan men nu den ballon schijnbaar
in elke richting bewegen, de onderste punt (het mandje) met elk
punt van het stereoscopisch lichtbeeld doen samenvallen of daarin
eiken weg, waterloop, perceelscheiding enz. doen volgen. De drie
bewegingen worden geconcentreerd en overgebracht op een pot
lood, dat bewogen wordt over een horizontaal vlak en daarop de
horizontale projectie der doorloopen richtingen, volgens de inge
stelde schaal, afteekent, met een snelheid, welke des teekenaars
trekpen evenaart.
Beweegt men de ballon bij onveranderlijke hoogte, zoodat de
onderste punt (het mandje) steeds het glooiend terrein of de rots
wand schijnt te raken, dan teekent het potlood de horizontale
projectie der hoogtelijn.
