io3
koop was verkregen, werd aan mij opdragen zulk een instru
ment te koopen van Max Hildebrand te Freiberg i. Sachsen,
en dit na de levering te keuren. In het volgende zal een be
schrijving van het instrument gegeven worden, zonder te treden
in beschouwingen over de algemeene eischen die de genoemde
Commissie heeft gesteld, speciaal, wat betreft de afleesinrichting.
Alleen zullen enkele details, later voorgesteld, nader worden toe
gelicht, terwijl ook over het onderzoek zal worden gesproken.
2. Beschrijving van het instrument met toebehooren.
a. Algemeene bouw. Het instrument is van het type, dat
thans door de Hildebrand-Wer ke als normale kadaster-theodo
liet wordt gevoerd. Het heeft een opwaarts gerichte verticale
as, wat in vei band met de ondersteuning van het bovenstel een
groote stabiliteit garandeert, terwijl de geheele constructie zeer
laag kan worden gehouden.
Fig. i geeft een beeld van den theodoliet. Aan de bus van
de verticale as is één gietstuk gemonteerd, waarin de kijker rust
en waaraan de miscroscoopdragers met 2 flinke stalen schroeven
onwrikbaar vast zijn bevestigd.
Op het boveneinde van de verticale as bevindt zich een ont-
lastingsschroef. Aan de moer van deze schroef hangt het boven
stel, terwijl de plat-afgewerkte punt rust op den top van de
staande verticale as. Door aan deze schroef te draaien, kan men
dus het bovenstel een verticale verplaatsing geven ten opzichte
van de as en er zelfs voor zorgen, dat de belasting alléén door
de punt van de schroef wordt overgebracht op de as. De be
doeling is, om zelfs bij zeer sterke temperatuurswisselingen, of
sterke slijtage na lange jaren, steeds een goede overbrenging
van de belasting op de as in de hand te hebben, zoodat het
bovenstel zeer gemakkelijk om de as draait door een minimale
wrijving, zonder te slingeren.
Men heeft bij verschillende temperaturen, nadat men de ont-
lastingsschroef geheel los heeft gezet en het instrument eenige
keeren kalm om de eerste as is gedraaid, de schroef zoo ver
aan te draaien, tot men voelt, dat de punt de as raakt. Men
leest den stand van den index aan de verdeeling op de moer af
en herhaalt deze bewerking. Men stelt dan de schroef 1 of 2
trommeldeelen verder dan de gemiddelde waarde, die men vond.
