schaal over te brengenruit voor ruit heeft deze kunstbewerking
dan plaats. Eindelijk is de verdeeling in ruiten nog van belang
voor het opzoeken van perceelnummers, straten, e.d. die op het
plan voorkomen. Daarom is noodig dat de strooken, waarin de
kaart verdeeld wordt door de ruitlijnen, met een letter of nummer
wordt aangewezen, de verticale b.v. door een letter, de horizontale
door een nummer. Letter en nr. wijzen dan een enkele ruit aan,
waarin het gezochte gemakkelijk kan worden opgespoord.
Tk heb bij het veelzijdig nut van deze ruiten uitvoerig stil
gestaan, om de vraag te beantwoorden: Wat wilde Ancelin met
die ruiten?
Coördinaten-berekening der driehoekspunten was in dien tijd nog
geen gewoonte al had Descartes het begrip daarvan reeds lang
bekend gemaakt.
Zelfs Pi card rekent bij zijn graadmeting nog met driehoeken
om den afstand van een paar willekeurige vastgelegde driehoeks-
punten te vinden (La mesure de la terre 1671).
Toch gebruikt Ancelin die ruiten bij het vervaardigen van
zijn kaart. Dat blijkt duidelijk uit n°. 6 van de lijst, de onvol
tooide kaart van de waterweg van Rotterdam naar zee. Ofschoon
belangrijke deelen van dit groote perkamentblad nog niets bevattèn
dan eenige driehoekspunten in potlood, zijn over het geheele blad
de ruitlijnen reeds in inkt getrokken. Het komt mij voor dat
de kaarteering der hoofddriehoekslijnen met behulp van- deze
ruiten heeft plaats gehad. Bij verschillende is het snijpunt met
de ruitlijn aan de omtrek van het blad door een potloodstreepje
gemarkeerd. Ik waag de veronderstelling dat de ruitlijnen hebben
gediend om de kaart goed midden op het papier te kunnen
krijgen. Wij moeten dan aannemen dat het oorspronkelijke net
van vaste punten op een willekeurig stuk papier is geteekend
uit de gemeten lengten en hoeken met stangpasser en transporteur;
dat op dat papier vervolgens de noordrichting is aangebracht en
een ruitennet in verband met deze richting, dat daarna beslist
is, welke ruiten nog op het definitieve kaartblad zullen komen,
en dat vervolgens de vaste punten en hunne verbindingslijnen
in verband met de ruiten zijn overgenomen op het definitieve
blad. Ook richtingen op punten die op het definitieve blad niet
voorkomen, op het voorloopige wel, kunnen nu zonder moeite
door gebruik te maken van de ruitlijnen, worden getrokken.
139
