zijn tap la ties> maar «allongêe»Een felle strijd daarover ont
brandde tusschen de geleerden en die stap vooruit van den bol
tot de juistere gedaante, de ellipsoïde, geeft spr. aanleiding tot
het trekken van een parallel met hetgeen wij in onze dagen zien
in de wetenschappelijke wereld met de theorie van Einstein, die
ook een stap vooruit is, een verfijning in onze opvattingen van
de natuur en hare wetten. Toen ook, in de 18e eeuw, was er
leekenbelangstelling in het probleemtoen ook was vooraf een
feit bekend, waarvan de tot dan gehuldigde opvatting de bol
vorm geen verklaring kon geven, het feit n.l. dat de secun-
denslinger niet overal even lang was te vergelijken met de
periheliumbeweging der Mercuriusbaan, die vóór Einstein reeds
waargenomen afwijking van de wet van Newton. De strijd is
opgelost, ten nadeele van de Cassini's, door twee graadmetingen,
een in Peru en een in Lappland. Het experiment had beslist,
eerst niet afdoende, naderhand volledig. Bij de Einsteintheorie
gaat het evenzoo; de volgens de theorie berekende afwijking van
een ster in de richting van den zonnerand wordt getoetst aan de
waarneming en met de overeenkomst van de uitkomst der meting
met de theorie staat of valt de theorie.
"V an de expeditie naar Peru laat spr. mooie beelden zien en
deelt hij aardige bijzonderheden mede.
Na een korte pauze gaat hij over tot de nieuwere graadmetingen.
Een fraai portret van Krayenhoff wordt ons getoond, daarna diens
net. In de chronologische volgorde wordt even teruggegrepen
door aanhaling van de graadmeting van Méchain en Delambre,
waaraan Prof. van Swinden meegewerkt had, welke als voorbeeld
diende voor de driehoeksmeting van Krayenhoff. Als graadmeting,
dus voor het zuiver wetenschappelijke doel: de bepaling van den
vorm der aarde, is dit werk nooit benut, hoewel dat idéé toch
ook voorgezeten had bij den opzet; hoofddoel was het vormen
van een grondslag voor een kaart van ons geheele land.
Interessant ook voor dezen kring van hoorders was het
geen men te zien en te hooren kreeg over de ontwikkeling der
instrumenten, van het primitieve astrolabium en verbeterde soorten
en het boussole-astrolabium (ook al eerbiedwaardig door zijn ouder
dom en de goede diensten, die het bewezen heeft bij de oprich
ting van het kadaster) tot het nieuwste snufje op het gebied van
instrumentenbouw, een wonder van techniek en optiek, zooals
i8o
