lichaam en leest de noniën van den horizontalen en verticalen
cirkelrand af. Bij het observeeren wordt tevens ongeveer de tijd
op een horloge of ander uurwerk opgeteekenddeze tijd behoeft
voor het beoogde doel niet al te nauwkeurig te zijn en kan
daarom door dezelfde persoon die de observatie verricht, worden
genoteerd. Dit stoppen op het uurwerk dient om met den aldus
gegisten tijd der plaats en de daarop toegepaste lengte in tijd,
den gegisten middelbaren tijd in Greenwich te kennen, welke
noodig is om de gegevens uit den almanak (declinatie, rechte
opklimming, enz.) te corrigeeren.
Men kent nu van den parallactischen driehoek de zijden, t.w.
het complement der bekende breedte, welke breedte uit de kaart
wordt genomen, het complement der verbeterde hoogte, d. i. de
tot den waren horizon herleide middelpuntshoogte van het hemel
lichaam, en het complement der uit den Almanak, voor het oogen-
blik der waarneming gecorrigeerde declinatie. Hieruit wordt de
azimuthale hoek van het hemellichaam berekend. Men kent dus
uit deze berekening het astronomisch azimuth van het middel
punt van het hemellichaam op het oogenblik der waarneming en
aangezien men, voor zoover het betreft de zon of maan, heeft
gevizeerd op een der randen, moet nu de halve middellijn der
zon of maan herleid tot den waren horizon, dus de halve middel
lijn der zon of maan vermenigvuldigd met den secans van de
middelpuntshoogte van zon of maan, bij het azimuth van het
middelpunt van zon of maan worden opgeteld dan wel afgetrokken,
om te vinden het azimuth van den rand der zon of maan waarop
is gevizeerd. Op dit azimuth van den rand der zon of maan
toegepast den met den theodoliet gemeten hoek tusschen den
rand van de zon of maan en het punt waarvan men het astro
nomisch azimuth wenscht te bepalen, geeft het azimuth van
dat punt.
Voorbeeld
Den 7«n ]y[ej 1913 in den nammiddag is van af eenige meters
buiten den N. O. hoek van het Hoofdkantoor der Bataafsche
Petroleum My. te Balik Papan de volgende observatie gedaan met
den theodoliet Stamley N°. 99185.
i4i
