Géodésie aangesloten landen verrichte basismetingen (meer dan 70)
zijn, op die van Nederland na, alle verricht met draden. De bespre
king van de reden, waarom in Nederland gebruik is gemaakt van
een in Frankrijk geleend stangentoestel zou spreker te ver voeren.
Op het doek verschijnen thans het hoofddriehoeksnet en het
aansluitende basisnet met de 4320 m lange basis, die gekozen
was op een volkomen recht en regelmatig hellend gedeelte van
den straatweg Amersfoort-Apeldoorn bij Stroe. De eindpunten
en de zeven zorgvuldig ingerichte tusschenpur.ten waren onder
gronds aangegeven door een kruis van fijne lijnen op bronzen
bouten bevestigd in betonblokken van 1 m3. De aldus in
één stuk van 288 m en 7 van 576 m verdeelde basis werd
stuksgewijze tweemaal gemeten in heen en teruggang (het korte
stuk zes maal).
Aan de hand van een serie lantaarnplaatjes volgt nu een dui
delijke beschrijving van den toestel: de 4 m lange invar-meetstaaf
met H-vormige dwarsdoorsnede en twee indexstreepjes op de
einden, waarvan de afstand nauwkeurig was bepaald met den
platina-iridium-standaardmeter, de omhullende aluminium-koker
met openingen voor het aflezen der beide thermometers (aflezing
1/100) en de eindstrepen, verder de midden op de staaf geplaatste
hellingmeter, een liniaal met niveau en verdeelden boog.
De thermometers geven spreker aanleiding te verhalen op welke
primitieve wijze bij de basismeting in Peru in 1735 de tempera
tuur achteraf werd bepaald, n.l. op 20° R, omdat het water, waar
door de waarnemers tijdens de meting meestal waadden, koud
noch warm aanvoelde.
Dan volgt een bespreking van het «microscoop», een juk op
stelschroeven, waarop bij het begin en het einde van elke sectie
een verticale kijker werd gesteld voor de instelling op den bronzen
bout, terwijl het verder diende voor den horizontalen kijker tot
het inrichten van het volgende microscoop door middel van een
los vizier, en voor het eigenlijke microscoop ten behoeve van
het instellen der indexstrepen op de staaf. Wij zien de staaf-
dragers, voorzien van een fijne beweging in twee horizontale en
een verticale richting, den ijzeren voorlooper der staaf met mallen
van blik voor het voorloopig stellen der «microscopen» en de
richtbaak, zijnde een zwarte plank met witte streep, die aan het
eind van elke sectie werd opgesteld.
205