7Ö
instrument sprake was, vestigden wij daarbij de aandacht. In ons
land heeft de heer Ir. W. Schermerhorn een exemplaar van
het nieuwe Zeiss-fabrikaat ter beschikking gehad en dit gebruikt
bij een triangulatie over het Hollandsch Diep, verder heeft hij
het instrument onderworpen aan een randverdeelingsonderzoek.
Daaruit is een critiek voortgevloeid, gepubliceerd in het Zeit-
schrift für Instrumentenkunde, 1925 Heft I, onder den titel cVer-
gleichung des neuen Zeiss-Theodolites mit heutigen Konstruk-
tionen».
Zonder een overzicht van deze verhandeling te willen geven
veroorloven wij ons een en ander daaruit voor onze lezers over
te nemen.
Allereerst het laboratoriumonderzoekDe horizontale rand bleek
zeer goed verdeeld te zijn, slechts een geringe periodieke fout
kwam aan 't licht en de middelbare toevallige randverdeelingsfout
was zeer klein, n.l. 0,5".
De uitkomsten van dit randverdeelingsonderzoek werden ver
geleken met die van andere onderzoekingen, verricht aan instru
menten, waaronder er verschillende waren, met randen van 14
a 16 cm, geeigend voor kadastergebruik (driehoeksmeting van
de 3e en 4e orde, veelhoeksmeting); de Zeiss-theodoliet I bleek
dan wat nauwkeurigheid betreft tusschen instrumenten met
micrometermicroscopen eenerzijds en afleesmicroscopen anderzijds
in te staan. In vergelijking met een 12-cm-rand van een instru
ment, dat ook afkomstig was uit de fabriek Carl Zeiss, toonde
de verdeeling van den nieuwen theodoliet grooten vooruitgang.
Uit het feit dat de middelbare waarde van de totale fout in
een richtingsmeting ongeveer 2" bedroeg, volgt dat schatting
van tiende deelen van seconden, die aan de kleine schaal (zie
T. v. K. en L. 1924 blz. 195 fig. 2 en 3 onderaan) mogelijk is, geen
zin heeft; een verdeeling in 10" met schatting van de seconden
zou beter in overeenstemming zijn met de nauwkeurigheid, die
de theodoliet in 't algemeen heeft.
Nog sterker dan uit het randverdeelingsonderzoek bleek dit
uit de resultaten verkregen bij het werken in 't veld.
Daar werd het instrument gebruikt naast een een kadaster
theodoliet van Hildebrand. Volgens stationsvereffeningen werden
de m. fn in de enkele richting berekend en de conclusie was, dat
de Zeiss I iets nauwkeuriger was. Die voorsprong is niet groot,
