het ongunstigste geval kleiner dan 0,01 sek. In de resultaten der
berekening komen geen wijzigingen, wanneer de afmetingen der
aarde genomen worden volgens de in 1924 ingevoerde interna
tionale ellipsoïde in plaats van de Bessel'sche, welke toepassing vond.
De voornoemde verschillen ontstaan uit andere oorzaken en zij
mochten zelfs verwacht worden.
Licht te dezer zake wordt verschaft door de metingen van
geografische breedte en astronomisch azimut, welke verricht werden
ter vastlegging en oriënteering van het Nederlandsche driehoeks-
net op de aard-ellipsoïde. Die metingen werden niet uitgevoerd
in één plaats, maar op 14 over het land verspreide driehoeks-
punten; door berekening werden de metingsresultaten alle over
gebracht op Amersfoort. De daaruit verkregen gemiddelde waarden
van breedte en azimut zijn aangenomen als fundamenteele waarden
voor het driehoeksnet, en hebben weder gediend voor berekening
langs den weg van dat net van nieuwe waarden voor de breedten
en azimuts in de astronomische stations.
Er zijn zeer belangrijke verschillen tusschen de waargenomen
en de gemeten grootheden aan het licht gekomen. Volgens die
verschillen zou, indien zij toevallig waren, voor de middelbare
fout in een breedte-bepaling volgen 1,425 sek. en in een azimut-
bepaling 2,430 sek.
Uit de plaatselijke metingen volgen voor deze grootheden
waarden van slechts 0,069 se^- en °>346 sek.
Het is duidelijk, dat de verschillen tusschen de op twee wijzen
verkregen middelbare fouten niet aan toevallige waarnemings
fouten toegeschreven kunnen worden. Dit is ook het geval met
het verschil van 5,145 sek. tusschen het rechtstreeks gemeten en
het uit het driehoeksnet berekende astronomische lengte-verschil
tusschen de Leidsche sterrewacht en het driehoekspunt Ubagsberg.
De verschillen tusschen waarneming en berekening komen
zonder twijfel voort uit schietlood-afwijkingen, welke dan ook
berekend zijn geworden.
Onder schietlood-afwijking wordt verstaan de hoek, waaronder
de schietlood-richting (die der zwaartekracht) afwijkt van de
normaal van het als ellipsoïdisch aangenomen aardoppervlak. Zij
ontstaat door ongelijkmatige verdeeling der massa's in het lichaam
der aarde.
Uit een overzichtskaart blijkt, dat de schietlood-afwijkingen in
gÖ
