200
versalinstrumenten De schrijver publiceert daarin tevens de ver
kregen uitkomsten bij de onderzochte instrumenten van W a n-
s c h a f f.
Het randonderzoek van de eerst door W anschaff geleverde
theodolieten was teleurstellend; de daarbij berekende middelbare
fouten bleken ontoelaatbaar te zijn, zoodat de randen moesten wor
den vernieuwd (afgeslepen en opnieuw verdeeld). Van de firma
Wanschaff werd daarbij en ook de enkele malen, dat dit later
noodig was, de grootste bereidwilligheid ondervonden. De groote
technische vaardigheid van den fabrikant, gecombineerd met de
strenge, onverbiddelijke critiek van de Rijkscommissie hebben haar
geleidelijk in het bezit gesteld van een aantal theodolieten, resp. van
35, 21 en 14 cm randmiddellijn, dat met recht op den naam van
„keurcollectie kan aanspraak maken.
De metingen, verricht met deze grootendeels uit de vorige eeuw
stammende hoekmeetinstrumenten, werden uitgevoerd en geschieden
ten huidigen dage nog met een nauwkeurigheid, die door de nieuw
ste instrumenten van de meest geraffineerde moderne techniek
slechts kan worden geëvenaard, doch niet overtroffen. Evenwel kan
niet worden ontkend, dat deze laatste (theodolieten 1° en 11° van
W i 1 d en Zeiss) ver uitgaan boven de theodolieten van Wan
schaff, wat betreft hun practische bruikbaarheid, terwijl zij bo
vendien groote economische voordeelen bieden.
Nadat de eerste jaren na 1886 uitsluitend werden besteed aan de
verkenning van het primaire driehoeksnet en aan de aanschaffing en
het onderzoek der instrumenten, werd in 1888 in het reeds vastge
stelde gedeelte van het net een aanvang gemaakt met de hoekmetin
gen. In 1892 was de geheele aansluiting aan het Pruisische net tot
stand gebracht; in 1904 waren de geheele primaire driehoeksmeting,
benevens de meting der tusschenpunten voltooid. Vermelding ver
dient hierbij de wijze, waarop de metingen werden verricht.
Tengevolge van de groote afstanden, waarop de primaire drie-
hoekspunten ten opzichte van elkander zijn gelegen de langste
zijde Nederweert-Ubagsberg bedraagt 51 km was het niet moge
lijk, de centra der driehoekspunten, in de meeste gevallen gevormd
door de stangen der torenspitsen, in te stellen, maar werden de te
vizeeren stations door excentrisch opgestelde heliotropen (zonne-
spiegels) zichtbaar gemaakt. Bovendien bleek het als regel niet mo
gelijk, de richtingen zonder onderbreking en regelmatig af te meten.
68
