230
Het lijkt veel waarschijnlijker, dat Christiaan Huygens
met het door hem uitgevonden waterpastoestel bij het plaatsen van
die merken behulpzaam is geweest.
In den brief van Christiaan Huygens aan J. P. de la
R o q u e van Januari 1680 wordt melding gemaakt van een nieuwe
uitvinding van een waterpas met kijker, dat zichzelf controleert en
dat men regelt en zuiver instelt op een enkele plaats.
Een verkorte beschrijving van het toestel en de regeling, uit den
brief overgenomen, volgt hieronder.
Een verrekijker AB met 2 of 4 bolle lenzen is in het midden in
den ring C vastgesoldeerd. Ring C heeft twee platte, gelijke armen
D en E, ieder ongeveer ter lengte van een vierde van de lengte van
den kijker. Aan iederen arm dubbele draden met een ring. Met een
der ringen hangt men het toestel aan den haak F. Aan den anderen
ring wordt een gewicht, ongeveer gelijk aan het gewicht van het
kruis, gehangen.
Het gewicht hangt in een bakje G, gevuld met noten- of lijnolie
of andere niet stollende olie, waardoor de slingeringen van het ge
wicht en van den kijker vlug ophouden. (Opmerkelijk, dat toen reeds
olie als remmiddel werd gebruikt.)
In den kijker een zijden draad in het brandpunt van het objec
tief, die men door het gat H, geboord in de buis van den kijker, hoo-
ger of lager kan stellen. Aan de buis van den kijker een verschuif
bare ring I, dienende om het zwaartepunt van het kruis in de lijn
der ophangpunten te brengen. Daartoe wordt het toestel eerst zon
der gewicht opgehangen en de kijker ingesteld op een punt. Daarna
wordt het gewicht er aan bevestigd. Blijft de kijker op hetzelfde
punt, dan is aan de voorwaarde voldaan. Zoo niet, dan den ring
verschuiven.
Vervolgens wordt het toestel omgedraaid, d.w.z. de arm, die bo
ven was, komt dan beneden. Blijft de kijker niet op het punt inge
steld, dan wordt de vizierdraad verplaatst.
Het geheel hangt aan een plat houten kruis en kan door de houten
bak L winddicht worden afgesloten.
Het toestel wordt geplaatst op een driepoot met een eenigszins
holle bovenplaat.
In het Nederlandsch Historisch Natuurwetenschappelijk museum
te Leiden is nog een, door Adriaan Pauw geruimen tijd later
vervaardigd instrument aanwezig.
98
