312
tijdelijke beteekenis hebben, spreken de voordeelen, die gelegen zijn
in de bevordering van het blijvende karakter van het werk, hier
uiteraard minder sterk.
Een ander punt, waarbij wij van een positieven vooruitgang kun
nen spreken, is de groote verbetering der landmeetkundige instriT-
menten.
In de eerste helft van de vorige eeuw waren deze zeer primitief.
In de tweede helft zien we eerst langzaam, doch daarna sneller, be
langrijke verbeteringen komen. Dan komt er een tijdperk, waarin
er eenheid in de constructievormen ontstaat en er een zekere rust
intreedt. Na de oorlogsjaren kan men echter wel van een revolutie
in den instrumentenbouw spreken. Door een aantal belangwekkende
uitvindingen van vérstrekkende en principieele beteekenis, in welk
verband voornamelijk de geniale Zwitsersche constructeur H.
W i 1 d moet worden genoemd, wordt de nauwkeurigheid der instru
menten verhoogd en worden tegelijkertijd de afmetingen en het ge
wicht verkleind. Werden vroeger de instrumenten zoodanig ge
maakt, dat zij steeds door den gebruiker op een gemakkelijke manier
konden worden geregeld, tegenwoordig is men er juist op uit, ze zóó
te construeeren, dat ontregeling onmogelijk is. Constructievormen,
die regeling veroorloven, worden opzettelijk achterwege gelaten.
Deze verandering van opvatting hangt natuurlijk samen met het
verbeterde fabricatieproces, maar het is hier toch ook een zaak van
principe. Men wenscht een instrument, waarmee gemeten kan wor
den en niet één om te regelen; bij het beschouwen van de constructie,
vooral van de oudere waterpasinstrumenten, zou men wel eens het
omgekeerde denken. Als martelwerktuigen bij examens zullen dit
soort instrumenten nog wel eenige beteekenis houden.
De landmeter behoeft dus tegenwoordig niet meer op gezette
tijden voor instrumentenmaker te spelen en het gaat ons dus nu met
onzen theodoliet als met ons horloge: wij doen verstandig geen van
beide uit elkaar te nemen.
Als nieuw instrument, dat bij de landmeetkundige practijk is bin
nengekomen, moet de rekenmachine worden genoemd. Niet, dat
deze machines bepaald nieuw zijn; in 1642 vond P a s c a 1 de eerste
uit, maar zij zijn veel verbeterd en goedkooper geworden in den
laatsten tijd. Zij zijn een volkomen betrouwbaar en waardevol hulp
middel bij de berekeningen. Zij zijn reeds een ernstige concurrent
