17
Xn' Xa' p (xn Xa) q (yn ya)
*l+i xa' 4 p (x„ i - xa) q (yn+, - ya)
K i Xn' P (x„ n XU) - q (yn yn) (IX)
Evenzoo:
yn i y»' p (yn i yn) 4- q (xn 1 - Xn) (X)
Op grond van deze formules is, in overleg met prof. T i e n s t r a,
het hierbijgevoegde formulier opgesteld. Men vult van alle punten
de coördinaten in het gegeven stelsel in en van de beide aan-
sluitingspunten A en E die in het gezochte stelsel (de volgorde
der punten kan geheel willekeurig zijn, alleen moeten A en E
resp. aan het begin en aan het eind geplaatst worden) en bepaalt
Xe x:i, ye ya, xe' xa', y(!' ya'. Men berekent l2, p, q en A.
In het draaitelwerk zet men xain het instelwerk p men draait
bij tot Xb: schrijft het getal uit het resultaatwerk op den tweeden
regel van kolom 5; maakt het resultaatwerk schoondraait bij tot xe;
schrijft het getal uit het resultaatwerk op den vijfden regel van kolom
5, enz. Heeft men zoo deze kolom behandeld, dan laat men p in het
instelwerk staan en berekent de getallen, die in kolom 6 komen te
staan op regel 2, 5, enz. Daarna bepaalt men, met q in het instel
werk, de getallen, die op regel 3, 6, enz. van kolom 5 en 6 moeten
komen. Tenslotte doet men de optellingen, aangegeven door de op-
telstrepen, waarbij men dus telkens drie getallen heeft te sommeeren
en waarbij men aan het slot op x(>' en ye' moet uitkomen. Een fout
gemaakt bij het overnemen uit de machine, zal onvermijdelijk tot
uiting komen in een niet sluiten aan het eind.
Bij het sommeeren van telkens drie getallen heeft men er liever
geen negatieve getallen tusschen; in dit geval is het zeer aan te
raden, van de negatieve getallen de tiendeelige aanvullingen (arith-
metische complementen, dekadische Erganzungen) op te schrijven,
dus i. p. v. 18,27 schrijft men X 81,73. Bedenkt men steeds, dat
X beteekent 1. dan heeft men nimmer moeilijkheden met op-
Is p negatief, dan moet men op de Mavchant het hefboompje op -r zet
ten of bij de Brunsviga den negatiefknop uittrekken. Bij machines, die een
dergelijke voorziening niet hebben, moet het getal in het draaitelwerk van teeken
veranderen. In het instelwerk wordt p als positief getal ingesteld. Bij aanschaffing
van een Brunsviga verlange men, ook voor andere berekeningen, een negatief-
knop, die slechts een zeer geringe prijsverhooging veroorzaakt.
