7
te bepalen. Dit klinkt wel zeer aanlokkelijk, vooral als Rou s-
s i 1 h e daar een lofrede aan vast knoopt op de voortreffelijkheden
van het menschelijk oog, maar men zal bij dit op het oog uitkiezen
toch over een of anderen regel of over beginselen moeten beschik
ken om tot de keuze te komen. Bij het zoeken van deze regels komt
men toch weer terecht bij het eenige middel, waarover men beschik
ken kan, n.l. de methode der kleinste kwadraten. Bij welke grafische
methode ook komt deze theorie om den hoek, zoodra er van een
overtollig aantal waarnemingen sprake is. Het lijkt mij toe, dat
kunstige redeneeringen, los van deze theorie, hetzij in werkelijk
heid, bij nadere beschouwing toch op de methode der kleinste kwa
draten moeten berusten of anders een element van oncontroleer
bare willekeur in zich moeten sluiten, dat ontoelaatbaar is.
Van een grafische vereffening kan men dit zeggen. Zij is inder
daad plooibaar en gemakkelijk vatbaar voor correctieven, door den
waarnemer aan te brengen op grond van zijn oordeel over de
meting. Verder laat zij toe, bij toepassing op ondergeschikte geval
len, op eenvoudige wijze het definitieve punt te kiezen. Steeds heeft
zij het voordeel van leerzaamheid, doordat zij de voor- en nadeelen
van elk geval op duidelijke wijze onthult, van welk feit men bij
latere bepalingen een nuttig gebruik zal kunnen maken. Zij moet
echter steunen op voorafgaande theoretische onderzoekingen, die
als steeds neerkomen op de toepassing van de methode der kleinste
kwadraten. Ook al kan dan later de ervaren gebruiker tenslotte de
keuze van het definitieve punt ,,op het oog" uitvoeren, dit in den
grond toch een toepassing van de methode der kleinste kwadraten
is. Het oog in kwestie, dat de keuze uitvoert, moet dus wel „het oog
van den meester" zijn. Het is er mee als met het spelletje op de
kermis, waar een man iemands gewicht schat. Blijkt bij de hierop
volgende weging, dat de taxatie minder dan 3 pond fout geweest
is, dan moet men betalen; in het andere geval is men gratis ge
wogen. Deze man zou natuurlijk geen droog brood verdienen, als
hij niet over een rijke ervaring in zijn vak beschikte, die hij niet
anders kan hebben verkregen dan door veel menschen te wegen.
Het uitschakelen van de weegschaal en het inschakelen van het oog
van den gewichtsexpert is dus slechts schijn.
Alle grafische vereffeningsmethoden voor een puntsbepaling heb
ben gemeen, dat men moet beschikken over de benaderde coördi
naten en over de met behulp van deze coördinaten berekende bena-
