36
knop indien men dezen niet gebruikt) bepaalt het teeken van i de kleur van
de cijfers in het omwentelingsregister. Is i negatief, dan werkt men in het om-
wentelingsregister met de roode cijfers. Een tiendeelige aanvulling in rood in
het omwentelingsregister beteekent dus, dat o en i beide negatief zijn. Een tien
deelige aanvulling in wit beteekent: o is negatief, i is positief.
Bovenstaande regels gelden voor alle bewerkingen, die op vermenigvuldiging
berusten. De lezer controleere de juistheid er van op de machine, die hem ter
beschikking staat, door te berekenen [x„ yn] met behulp van bijgaand tabelletje.
Men vindt [xn yn] 12.
Bepaalt men echter o r i met de negatieve deelmethode,
dan moet in regel 2 vervangen worden door X en be
teekent in regel 6 de roode kleur, dat i positief is. Voor
beelden 15: 3 5; 15: 3 5: 15: 4- 3
-5; 15: 3= 5.
De Brunsviga met negatiefknop blijkt het gemak te heb
ben, dat men een negatieve o niet als tiendeelige aanvul
ling in het omwentelingsregister behoeft te brengen, maar
als het getal zelf in rood.
Tenslotte moet nog nagegaan worden, hoe de machines
zich onder deze voorschriften gedragen bij de bewerking
[xn (yn 1 yn)] (yn in omwentelingsregister,? 'xn op in-
stelbord, yn bijdraaien tot yn l), waarbijj dus zoowel op
instelbord als in omwentelingsregister herhaaldelijk van po
sitief op negatief en omgekeerd moet worden overgegaan.
Berekent men dit weer met bijgaand tabelletje (uitkomst 28), dan onder
vindt men het volgende.
Op de Marchant en op de Brunsviga met negatiefknop (bij gebruik uitsluitend
van de witte cijfers) kan men in het omwentelingsregister steeds langs den kort-
sten weg bv. van 99998 tot 7 (dus van 2 tot 7; twee omwentelingen!)
komen.
Op de Brunsviga met negatiefknop bij gebruik van de roode cijfers moet bij
een overgang van positief naar negatief of omgekeerd in het omwentelingsregister
steeds van yn naar nul gegaan worden en dan, na het omwentelingsregister
schoongemaakt te hebben, van nul naar yn lDit nadeel staat dus weer tegen
over het voordeel van de roode cijfers in plaats van de tiendeelige aanvullingen.
De geroutineerde gebruiker zal in elk afzonderlijk geval moeten uitmaken, welk
voor- of nadeel hem het zwaarst weegt.
Bij de Brunsviga zonder negatiefknop moet men bij verandering van het tee
ken van i, de kleur van het omwentelingsregister veranderen, dus het getal o
er uit nemen door schoonmaken (op het instelbord moet nul staan) en opnieuw
in de andere kleur inbrengen. Dit stagneert de berekening zoodanig, dat men
gerust kan zeggen, dat deze machine voor deze berekening niet geschikt is.
Daarom wordt bv. bij de methode van Elling voor deze machine aangeraden,
de coördinaten zoodanig te wijzigen door verschuiving van de assen, dat ze alle
positief of negatief worden.
X
y
2
3
3
4- 4
- 4
- 5
2
4- 2
3
3
2
5
3
4
-1- 4
4- 2
2
4
3
4- 5
4- 2
4 3
3
4- 2
