71
dernste vormen van bodemcultuur. Men gebruikt er in het algemeen
niet de zware machines, die in Amerika in zwang zijn. Maar dat
is volstrekt niet, omdat wij er technisch nog niet ver genoeg voor
zijn. Dat heeft geheel andere redenen. De landbouwtechniek van
onze groote bedrijven in Indië is wel volmaakt modern en ,,bij".
Men heeft dus in Nederlandsch Indië een staalkaart van de
meest verschillende wijzen van agrarisch gebruik van den grond,
van het primitiefste tot het modernste toe.
Dit primitiefste is niet het aanleggen van tijdelijke bouwvelden,
dat ik zoojuist noemde. Zelfs als dit gebeurt met behulp van stee-
nen bijlen, dan is het nog een stadium van grondgebruik, dat een
lange ontwikkeling achter den rug heeft. Bij een nog vroeger
stadium heeft men te doen met nomaden, die zeer verspreid in het
oerbosch op de primitiefste wijze van de jacht en de inzameling
van boschproducten leven. Men kan hier nauwelijks van gebruik
van den grond, anders dan om er op te leven en zich er over voort
te bewegen, spreken. Ook dergelijke volksstammen komen nog in
Nederlandsch Indië voor. Ik noem de Poenans van Borneo en de
Sakai's en Koeboe's van Sumatra. Deze stammen hebben het ge
bruik van ijzer van de meer ontwikkelde volkeren, waartusschen
zij verspreid leven, overgenomen en zijn het gebruik van steenen
bijlen, dat zij toch stellig wel gekend hebben, vergeten.
Een bijzondere, iets verder ontwikkelde vorm van grondgebruik,
die van groote beteekenis is in het Oosten van den archipel, is ge
bonden aan den sagopalm. In de Molukken en aan de kust van
Nieuw Guinea vormt deze zuivere bosschen, die in hun stammen
enorme hoeveelheden zetmeel bevatten en de geheel daarop inge
richte bevolking in staat stellen om op zeer gemakkelijke wijze aan
den kost te komen. Zij leeft daar in een paradijsachtigen toestand
van, oppervlakkig gezien, groote gelukzaligheid. Of, zooals een
onzer bestuurders het daar wel uitdrukte, in een leven van luiheid,
armoede en vroolijkheid. Die vroolijkheid is m.i. enkel een gevolg
van het temperament. Maar de armoede en de stilstand, waarin
het maatschappelijke leven is gekomen, zijn ongetwijfeld wel het
gevolg van de te gemakkelijke wijze, waarop men door den sago
palm aan datgene, wat men strikt voor het leven noodig heeft, ge
holpen wordt en die het onnoodig maakt aan sparen voor den dag
van morgen te denken.
Voor verreweg het grootste gedeelte van den archipel is van
