118
Een schaduwzijde is, dat het overgroote deel der productiever-
hooging zal worden verkregen op zand- en veengronden, waarop
slechts een zeer beperkte keuze van gewassen mogelijk is, in hoofd
zaak fabrieks) aardappelen, rogge, haver en gras. Het ongeluk is
nu, dat ons land aan deze producten reeds ruimschoots genoeg
voortbrengt en dat de afzetmogelijkheden daarvan naar het buiten
land, hetzij rechtstreeks, hetzij in den vorm van boter, kaas, vleesch
of spek steeds ongunstiger worden.
Vermoedelijk zal hieraan slechts zijn te ontkomen door de op
deze gronden geteelde producten zelf op te eten, de (fabrieks)aard
appelen en de rogge in het brood en de boter op het brood in de
plaats van Amerikaansche tarwe en walvischtraan.
Aan dit denkbeeld zal een groot deel van de Nederlandsche en
vooral van de stedelijke bevolking nog moeten wennen. Zij moet
echter bedenken, dat het groote kwaad van de werkloosheid zonder
aanzienlijke opofferingen en kosten niet is te keeren. Bereidheid om
deze offers te brengen en de lasten daarvan te dragen is een vorm
van moreele en geestelijke herbewapening met de daad.
Soorten van cultuurtechnische werken. De verhouding tusschen
de verschillende vormen van cultuurtechnische werken, zooals de
Regeering deze voor 1939 en '40 voorstelt, zal in de toekomst niet
ongewijzigd kunnen blijven.
Ontginning van woeste gronden op de schaal als wordt voorge
steld, d.i. 15 a 20.000 ha per jaar, is slechts enkele jaren mogelijk,
omdat de voorraad voor ontginning in aanmerking komende woeste
gronden dan zal zijn uitgeput.
Ook blijkt hoe langer hoe meer, dat verbetering van de afwatering,
aanleg of verbetering van wegen en herontginning van gronden elk
op zichzelf niet in staat zijn om de gronden tot de hoogst mogelijke
productiviteit op te voeren. Het hoogste rendement van cultuur
technische werken kan meestal slechts worden verkregen indien
deze werken gepaard gaan met ruilverkaveling, waardoor elke kavel
een gemakkelijk exploiteerbaren vorm verkrijgt, aan weg en water
lossing komt te liggen, en de kavels van één bedrijf zooveel moge
lijk worden samengevoegd.
Alleen wanneer dit geschiedt, dalen de productiekosten per een
heid van product belangrijk en kan met voordeel intensiever worden
geëxploiteerd, met een grootere blijvende werkverruiming als ge-
