8
tige hulpmiddel nog niet vervaardigd heeft. Daarom moge ik er hier
nogmaals de aandacht op vestigen. Moet het dienen voor een
schijfpoolplanimeter, dan bestaat het uit een stuk celluloid of ko-
datrace, waarop men, binnen een hoek van 70 a 100 gr, vier con
centrische cirkelbogen getrokken heeft: le. een cirkel overeenko
mende met den omtrek van den voet van de poolschijf, 2e en 3e
den binnensten en den buitensten grenscirkel, die het gebied be
grenzen, waarbinnen planimetreering mogelijk is, en 4e. den grond-
cirkel zwaartecirkelHet celluloid of kodatrace wordt uitge
sneden langs den eersten cirkelboog. Men legt den poolzoeker (met
den uitgesneden cirkel aan den linkerkant) zoo op het perceel, dat
de zwaartecirkel het perceel in twee ongeveer even groote stukken
verdeelt, dat de lengteas van het perceel gericht is op het middelpunt
van de cirkelbogen en dat het perceel in zijn geheel tusschen de
grenscirkels ligt. Vervolgens legt men de poolschijf tegen den uit
gesneden cirkelboog, brengt het andere deel van het instrument in
verbinding met de poolschijf, en de planimeter is voor het gebruik
gereed.
Door gebruik van verschillende kleuren kan men op één pool
zoeker de cirkels voor drie verschillende omlooparminstellingen tee
kenen. Meer dan drie is onpraktisch. In dezelfde kleuren schrijft
men er de drie instellingen op. Bovendien heb ik bij elke instelling
de waarden van de noniuseenheid voor alle voorkomende schalen
laten schrijven.
Bovengenoemden instrumentmaker zou ik ook de vervaardiging
van de poolzoekers voor eiken hem ter revisie gezonden planimeter
willen opdragen.
Maximale glijding (en dus afwikkeling 0) is ook mogelijk
zonder dat de stift of loupe den grondcirkel beschrijft. Plaatst men
de stift van den compensatiepoolplanimeter op een willekeurig punt
binnen of buiten den grondcirkel, dan kan men de stift een kromme
laten beschrijven zóó dat geen afwikkeling van de rol plaats heeft.
Behalve den grondcirkel zijn er dus nog een oneindig aantal nul-
krommen, die denzelfden schadelijken invloed hebben. In de biblio
theek van de Vereeniging voor K. en L. kon ik nagenoeg niets
over den aard dezer krommen vinden. Allereerst heb ik er toen
twee langs experimenteelen weg geteekend, met de kleinste instel
ling van een compensatiepoolplanimeter (zie fig. 1, K en L). Bij
het beschrijven van het volgetrokken gedeelte bevindt zich de stift
