278
plaatformaat maximaal slechts 10 X 10 cm is, zodat met verkleinde
foto's zal moeten worden gewerkt. Het instrument is geschikt zowel
voor verticale of hellende luchtopnemingen als voor terrestrische op
nemingen en bedoeld voor kleine schaal werk. Dank zij de overzichte
lijke constructie lijkt het mij uitstekend bruikbaar voor het onderwijs.
Een ander instrument, eveneens van Santoni de stereocartograaf
Santoni Model IV, een instrument van het geheel mechanische type,
eveneens op de tentoonstelling aanwezig werd beschreven door
Divelec. De instrumenten van het mechanische type kan men onder
scheiden in een groep waarbij verschillende punten van het model in
het gezichtsveld worden gebracht doordat de straalstangen een deel
van het optische systeem bewegen (b.v. de Wild A 5 en de A 6) en
een ander,e groep waarbij dit geschiedt doordat de straalstangen de
plaat verplaatsen. De stereocartograaf IV behoort, evenals de boven
genoemde stereosimplex II, tot de tweede groep. De nauwkeurigheid
die met de stereocartograaf IV kan worden bereikt, blijkt uit een
proefneming beschreven door Grifoni. Twee paren foto's werden ge
maakt van een hoogte van 1900 m resp. 4000 m, van een terrein met
25 resp. 47 controlepunten. Uit de vergelijking van de fotogrammetrisch
verkregen coördinaten van deze punten met de gegeven terrein
coördinaten, volgden middelbare fouten in x, y en z van resp. 0,43
0,33 en 0,41 m (vlieghoogte 1900 m) en 0,56, 0,72 en 0,61 m (vlieg
hoogte 4000 m).
Van de Italiaanse inzending op de tentoonstelling dient verder nog
genoemd te worden een interessante vinding van Nistri, die hij elet
trocoördinatograaf noemt, maar die men beter de naam electrische
pantograaf zou kunnen geven. Deze pantograaf bestaat uit twee iden
tieke coördinatografen, waarvan de slede, bevattende een meetmerk of
microscoop resp. een potlood, wordt bewogen door twee onderling
loodrechte lange schroeven. Deze schroeven worden langs electrische
weg gedraaid door middel van twee handwielen, die ergens aan de
tafel worden bevestigd. De beweging van corresponderende schroeven
van beide coördinatografen is volkomen synchroon en de enige fouten
bron is gelegen in de kwaliteit van de schroeven zelf. Verschillende
vergrotingen of verkleiningen kunnen worden ingesteld. Door meer
dan twee dergelijke coördinatografen toe te passen is het zelfs moge
lijk tegelijkertijd vergrotingen of verkleiningen op verschillende schalen
te verkrijgen. Dit volkomen nieuwe type pantograaf is niet alleen
geschikt voor het reproduceren van tekeningen op dezelfde of ver
schillende schaal, maar kan althans in theorie met elk fotogram
metrisch uitwerkingsapparaat worden gecombineerd. In het bijzonder
bij de Multiplexde ene coördinatograafdie het in verticale zin ver
schuifbare meetmerk bevat, komt dan op de Multiplex-tafel te staan en
de andere op de tekentafel, die op een willekeurige andere plaats kan
worden gezet, slechts afhankelijk van de lengte van de electrische
verbindingsdraden. Het voordeel is niet alleen, dat men aldus bij toe
passing van de Multiplex de kaart kan produceren op een andere
schaal dan die van het model, maar ook dat de nauwkeurigheid van het
aftasten van het model met het meetmerk, dat niet direct met de
