83
Verder kunnen we denken alle combinaties van deze groeperingen,
dus mechanisch continu, mechanisch niet continu, enz.
De ENIAC electronic numerical integrator and computor, is een
Amerikaanse machine, werkend volgens het tientallig stelsel met ge
tallen van tien cijfers, electrisch met vrije electronen.
Het meest ideale talstelsel voor rekenmachines is het tweetallige.
Dit talstelsel heeft slechts twee cijfers, o en i, de onderdelen van de
machine behoeven dus slechts twee standen in te nemen, onder of
boven, links of rechts, of Weliswaar wordt het aantal onder
delen ongeveer driemaal zo groot, nl. in de verhouding van log 10
tot log 2, maar dit wordt gecompenseerd door het feit dat ieder
onderdeel vijfmaal zo eenvoudig wordt.
Het onderdeel nu dat in de ENIAC twee standen, stand ab en
stand ba kan innemen, bestaat uit twee gekoppelde radiobuizen, waarbij
de stroom óf door buis a, óf door buis b gaat. Een impuls op een
van de roosters verandert de toestand ab in de toestand ba. Dit onder
deel heet de triggercircuit van Eccles-Jordan, Het voordeel van dit
ingewikkelde geval ligt in de snelheid van deze verandering nl. van
de orde van i i ooo ooo sec.
Nu werkt de ENIAC niet volgens het tweetallig, maar volgens het
tientallig stelsel. Daarom worden de triggercircuits verenigd in tel-
circuits. Ieder telcircuit bevat tien triggercircuits, voorstellende de
cijfers o t/m 9. Zo'n telcircuit komt overeen met één rad van de
Brunsviga. Van de tien triggercircuits in een telcircuit is steeds één
in de stand ba, alle andere in de stand ab. Een impuls op een telcircuit
doet deze toestand een trap opschuiven. Wordt de nul gepasseerd, dan
stuurt het telcircuit aan het eind van de bewerking een impuls naar het
naasthogere telcircuit enz.
Een combinatie van tien telcircuits, tien cijfers dus, bevat dus
10 X 10 X 2 200 radiobuizen. De ENIAC bevat 18000 buizen.
Een combinatie van telcircuits dient niet alleen voor optellen, maar
ook om een getal vast te houden - het geheugen van de machine.
Het aftrekken geschiedt door het optellen van het decadisch comple
ment, het vermenigvuldigen wordt vereenvoudigd door electrische
tafels van vermenigvuldiging analogie met de Einmaleinskörper
in de rekenmachine Millionar waarbij deze tafels gematerialiseerd zijn
in machineonderdelen. Verder bevat de machine functietafels met af
geleiden voor interpolatie; er kan ook nog gewerkt worden met ge
ponste kaarten enz.
De machine is voor oorlogsdoeleinden vervaardigd en wel voor het
berekenen van projectiebanen.
De rekenmethoden zijn gebaseerd op de snelheid van de machine.
Er kan op de machine een functie worden ingesteld waarvan ze direct
het resultaat geeft. Het instellen van de verbindingen voor de functie
geschiedt met de hand en duurt veel langer dan de berekening.
De algemene rekenmethode is daarom die van de benadering, de
herhaling, de reïteratie. Er wordt voor een berekening een conver
gente reeks bedacht, waarbij iedere term eenzelfde functie is van de
voorgaande. Met een geschatte waarde wordt begonnen, de berekening
