112
band tussen de rotatie van de correctieschroefjes en de verandering in
het verschil tussen de planimetreringen practisch lineair. Per om
wenteling (360°) van de correctieschroefjes verandert het verschil
tussen de twee planimetreringen met 36 noniuseenheden.
Van deze wetenschap kan men op de volgende wijze gebruik maken
bij de regeling. De proefschijf wordt geplanimetreerd met de pool
schijf op de kleinst resp. grootst mogelijke afstand van de proefschijf.
De correctieschroefjes worden gedraaid over een hoek, die (in sexa-
gesimale graden) gelijk is aan het verschil tussen de verkregen resul
taten vermenigvuldigd met 10. Daarbij houde men er rekening mede,
dat het uiteinde van de as van het rolletjje dat wijst in de richting van
de omlooploupe, dichter bij (resp. verder van) de omlooparm moet
worden gebracht, als het resultaat, verkregen met de verre poolschijf,
groter (resp. kleiner) is dan het andere.
De regeling wordt gecontroleerd door de planimetreringen met de
poolschijf in de uiterste standen te herhalen.
Gebleken is, dat men op deze wijze binnen het kwartier de regeling
kan uitvoeren met een nauwkeurigheid gelijk aan 0,1 a 0,2 omwente
ling van de correctieschroefjes.
Teneinde het effect van een resterende regelingsfout te onderzoeken,
werd een perceel (waarvoor gemakshalve de proefschijf werd ge
bruikt) een aantal malen geplanimetreerd met de poolschijf op ver
schillende afstanden. De opzettelijk aangebrachte ontregeling bedroeg
1 omwenteling van de correctieschroefjes. Bij de gebruikte armlengte
cm
(30 loopt de grondcirkel over het midden van het perceel bij een
poolschijfafstand van ongeveer 22,5 cm (in de figuur 21 aangegeven
door een recht lijnstuk loodrecht op de horizontale as).
Fiq 21
De resultaten zijn voorgesteld in fig. 21. Blijkbaar is de invloed van
een restant ontregeling (die in de practijk niet groter behoeft te zijn
dan 0,1 a 0,2 van de ontregeling waarop fig. 21 is gebaseerd), wanneer
men de grondcirkel niet geheel juist legt, slechts gering.
Moet men planimetreringen uitvoeren, waarbij het aankomt op
C
0
0
C
0
0
Q_
Q_
O
11390
19 20 21
Afstand poolschijf perceel
23 cm
Invloed van ontregeling bij verschillende afstanden tussen poolschijf en perceel.
