119
het verband tussen mo en A het best uitgedrukt te kunnen worden
door de formule
m0 p' A (3)
waarin de coëfficiënt p' voor de verschillende waarnemers de volgen
de waarden heeft:
De bovenstaande formule is in fig. 25 door rechte streep-lijnen voor
gesteld.
Veiligheidshalve iets afrondend naar boven heeft men gemiddeld
P' 0,65.
Zou men aan de formule (3) foutentheoretische betekenis toekennen,
dan zou men in verband met (2) hebben
mu—p' (constant).
Gezien ook de geringe grootte van p' zou mu en dus ook mo voor
namelijk bepaald worden door de nauwkeurigheid van de aflezing.
Op grond van deze veronderstelling zou men voor een proefschijf
van andere diameter een middelbare -fout van dezelfde orde van grootte
kunnen verwachten. Dit was inderdaad het gevalmetingen van een
speciaal geconstrueerd proefschijf je van 36 cm2 bleken een middelbare
fout mo 0,67 A te hebben.
Hieruit volgt, dat de toevallige instrumentele fouten van een goede,
goed onderhouden en goed gebruikte schijfpoolplanimeter zeer gering
zijn en dat het verschil in nauwkeurigheid van planimetreringen van
een getekend perceel (formule 1) en van een proefschijf (formule 2)
grotendeels zijn toe te schrijven aan fouten bij het volgen van de
perceelsgrens. Beter dan uit de genoemde formules blijkt dit verschil
uit de volgende getallen voorbeelden. Berekent men voor O 11330
mm2 (oppervlakte van de proefschijf) mo volgens (1) resp. (2) dan
krijgt men
voor A 1mo 3,37 resp. 0,65 mm2
voor A 2: m0 4,76 resp. 1,30 mm2.
Men kan dus concluderen, dat het geen zin heeft te trachten een
planimeter te ontwerpen, die een nog hogere inwendige nauwkeurig
heid zou hebben dan de bestaande, maar dat het wel degelijk gemoti
veerd is, wanneer het er op aan komt, de perceelsgrens met de uiterste
zorg te volgen.
9. Nauwkeurigheid van het instellen van een bepaalde lengte en
van het aflezen van een willekeurig ingestelde lengte van de omloop-
arm.
Voor het geval, dat men niet de z.g. relatieve planimetrering toepast,
doch een bepaalde, met de gewenste waarde van de vermenigvuldig-
Waarnemer
a
c
d(i)
d (2)
10 *p'
645
693
540
596
io3m/
43
46
40
41
