128
gecultiveerde gronden, de „vennen". Tot deze conclusie komt ook de
Heer Juten in zijn standaardwerk: „De Parochiën in het bisdom
Breda". Tot beloning dus van de erkenning, dat de Heren van Breda
de goederen van de Hertog (van Brabant) in leen houden, wordt dit
leen vergroot met de in dit gebied gelegen vennen.
Later, nl. in 1363, bij het instellen van de Zaterdagsche Markt te
Turnhout, een keur van Maria van Brabant, wordt Baarle-Hertog
bij de Vrijheid van Turnhout getrokken.
Baarle-Hertog, het oudste gedeelte van het dorp, omvatte enkele
boerderijen, die cijnsplichtig waren aan de Hertog; de woeste gron
den die werden ontgonnen, bebouwd en waarop werd gebouwd, be
hoorden tot het leen van de Nassauers en op deze wijze ontstond de
kern Baarle-Nassau. Werden bij de vrede van Münster in 1648 de
delen Hertog en Nassau te Zundert, Princenhage en Sprundel ver
enigd, niet was dit het geval te Baarlehier bleef de scheiding be
staan, feitelijk toegespitst, daar Nassau als deel van de Baronie van
Breda bij de Generaliteitslanden kwam, terwijl Hertog, behorend tot
de Baronie van Turnhout, werd gevoegd bij de Zuidelijke Neder
landen.
De kerkelijke strijd komt nu naar voren onder leiding van Pastoor
van Herdegom, die opkwam tegen het verlies van kerk en parochie
bij een vereniging van de beide Baarles. Hoe verward overigens de
toestand was, blijkt uit een door pastoor Juten in Taxandria 1937,
pag. 273, gepubliceerd rapport, dat op 31 Mei 1652 door de Classis
van Breda aan de Prins van Oranje werd uitgebracht over de toe
stand der Katholieken binnen diens Bredase heerlijkheid. Ten op
zichte van Baerle werd in dit rapport onder meer opgemerkt:
„dewijle niemant daer en woont voor alsnog openbare professie
doende, soo is alleen gesproocken met de vorige, dewelcke hoewel
ongeerne ende met becommernisse hare bedenckingen ende redenen
hebben gegeven om te bewijsen, dat niet alleen het pastorijhuijs ge-
naemt het St-Annahuijs, maar oock de kereke van Baerle selfs op
den gront van Nassauw staet, daervan een bijsonder geschrift haere
Hoochheden sal worden overgegeven.
De schoudt, secretaris, stadhouder, schepenen, vorster, kerekmees-
ters, armmeesters, schoolmeester en ondermeester alle paeps. De
school staat onder den Hertogh maar wordt gegageert uit Nassauw
ende den Hertoghkerekmeesters en armmeesters doen alle jaeren
rekeninghe. De Heer Officier, aengesproocken sijnde over het sub-
stantieelste van 't voorgaende, seijde te willen de eerste sijn in de
executie van de placcaten van Sijne Hooght als het eenpaerig ginck,
ende dat hij een papist sijnde, de papisten voor niet met allen liet
predicken, daer de gereformeerde schouten om geit door de vingeren
sagen, soodat hij de papisten niet en conde dreijgen ende in de boete
slaen, siende dat die van de Religie het Haarluijden openbaarlijck
om haar profijt accorderen. Ende concludeerden te willen sijn en
blijven een getrouw dienaer van Sijne Hooght ende Hooghheden."
Ook reeds voor 1648 waren er de nodige twistpuntenzo komt
in het parochiaal archief van Baarle-Hertog een aantekening voor
